چکیده:
طی چند دههی اخیر،نهاد خانواده و نظام خویشاوندی متأثر از ورود فرایند و پیامدهای نوسازی، تغییر و تحولاتی ژرف را در دو سطح عینی-ساختاری و ذهنی-معنایی تجربه کرده است.ازاینرو،این مقاله به واکاوی فرایند نوسازی و مکانیسم تأثیرگذاری آن بر نهاد خانواده در بستر اجتماعی ایلی و درک و تفسیر مردمان آن از اشکال سنتی و مدرن خانواده،ابعاد و عوامل زمینهساز تغییرات خانواده میپردازد.روششناسی مورداستفاده،روش تحقیق ترکیبی همزمان-زاویهبندی است که شامل دو روش کمی-کیفی،دو جهتگیری نظری اثباتی-تفسیری،دو نوع دادهی کمی-کیفی و بیش از یک محقق است.نتایج بررسی نشان میدهند که خانواده در بین ایلات مذکور،هم از نظر ساختاری-کارکردی و هم از نظر معنایی-تفسیری در معرض تغییر بوده است.یافتههای کمی مطالعه نشان داد که سه مؤلفهی نوسازی یعنی شهرنشینی، آموزش مدرن و رسانههای ارتباطی بر افول ابعاد سنتی خانواده و پیدایش شکل مدرن آن مؤثر بودهاند.یافتههای کیفی مطالعه نیز که در قالب یک مدل زمینهای ارایه شده است ضمن تأیید نتایج بخش کمی،بیانگر آن است که افراد جامعهی مورد مطالعه نسبت به منابع این تغییرات و پیامدهای آن بهطور بازاندیشانهای آگاه و از حساسیتی ویژه برخوردارند.
خلاصه ماشینی:
"در این میان میتوان به مطالعهی تغییرات اجتماعی و قوانین خانواده در چین(بوکسباوم41،8791)،پیامدهای نوسازی مانند شهرنشینی، گسترش آموزش و تحصیلات بر مشارکت زنان در بخش مدرن اقتصاد در مالزی(جونز51،1891)،تأثیرات نوسازی و عوامل فرهنگی-سنتی بر زمان ازدواج در سریلانکا(مالهوترا و تسوی61،6991)،اثرگذاری فرایند نوسازی بر نظام خویشاوندی در جوامع درحال توسعه و کشورهای عربی(الحاج71،5991 و 8991)،تأثیرات نوسازی بر ساختار خانوادهی پدر مکانی در ویتنام(هیرشمن و ماین81،2002)،گذار خانواده از شکل سنتی به مدرن در فلسطین و نقش نیروهای مؤثر در تغییر یا حفظ الگوهای خانواده(تورن،3002)،تغییرات خانواده و تعادل نوین (01).
حدود 42 درصد(041 نفر)از پاسخگویان بر این باورند که یکی از ابعاد مهم تغییر خانواده،افزایش سطح رفاه و فراهم شدن امکانات رفاهی،بهداشتی و غیره برای خانوادهها و به عبارتی بالارفتن سطح استاندارد زندگی بوده است؛22/5 درصد کاهش احترام به والدین،بزرگترها و بهویژه سالمندان را به عنوان بعد تغییریافتهی خانواده بیان کردهاند؛21/3 درصد نیز بر این باور بودهاند که نهاد خانواده در فرایند تغییر خود با دگرگونی ایدهها و افزایش سطح سواد و آگاهی اعضای خود همراه بوده است؛7/2 درصد به کاهش روابط خویشاوندی و 6/7 درصد به کاهش روابط عاطفی در بین افراد خویشاوند و افزایش آن در بین اعضای خانواده و بهویژه پدر و فرزندان اشاره کردهاند.
براساس یافتههای جدول شماره 2،درک و تلقی افراد نمونهی مورد مطالعه از تأثیرات آموزش و تحصیلات چنین بوده است که ابعاد و الگوهای مدرن خانواده نظیر ازدواج در سنین بالاتر،ازدواجهای غیرفامیلی،انتخاب همسر توسط فرزندان و کمرنگ شدن نقش والدین، برخورداری زنان از موقعیت بهتر در خانواده و ادامه تحصیل دختران،خانوادهی هستهای،فرزند کمتر،به کارگیری تنظیم خانواده و روشهای پیشگیری،وجود ساختار مشارکتی و مشورتی در تصمیمات خانوادگی و دامنهی محدود روابط خویشاوندی در میان اقشار تحصیلکرده شیوع و گسترشی بیشتر دارد."