چکیده:
نزدیک به یک قرن است که مسئلهء تقریب مذاهب به یکی از محورهای گفتوگو در بین مصلحان،متفکران و نیز متعصبان مذاهب گوناگون اسلامی تبدیل شده است. بسیاری از متفکران و مصلحان مسلمان از سر دلسوزی و خردمندی،و البته عدهای نیز از سر مصالح سیاسی،شعار تقریب را سر دادهاند،از آن سوی،مخالفت مخالفان تقریب نیز از سر اعتقاد و شور دینی است،گرچه گروهی اندک نیز از روی مصالح سیاسی بر طبل تفرقه میکوبند.میتوان این اندیشهها و آثار ناظر به تقریب را در چند جریان کلیتر دستهبندی کرد.این کار میتواند ما را در شناخت رویکردی که تقریب را ماندگار و پایدار میسازد یاری کند.این مقاله پس از گزارش اجمالی آثار نوشتهشده دربارهء تقریب و دستهبندی آنها،به جریانشناسی تقریب میپردازد.برای این منظور نخست از ملاک یک جریان تقریبی سخن رفته است و آنگاه پنج جریان بدینترتیب معرفی شدهاند:1.مخالفان تقریب،2.وحدت سیاسی اجتماعی،3.تأکید بر مشترکات و معذور دانستن یکدیگر در موارد اختلافی.4.تفسیر خاص از مسئله امامت،و 5.تأکید بر مشترکات و بازنگری موارد اختلافی،در هرجریان،مهمترین آثار نوشته شده و شخصیتهای آن از میان شیعه و اهل سنت معرفی شده است.
خلاصه ماشینی:
"نویسنده تقریب را تلاشی از سوی عالمان شیعه برای شیعه کردن اهل سنت میداند؛به این عبارت بنگرید: هذا التقریب الذی اعلنه علماء الشیعة عندنا(محمد تقی القمی)و ظل عشرات السنین یرددونه لم یتقدم خطوة،و لم تر منه الا محاولات لتشییع علماء السنة و جرهم الی مذهبه و کسبه تنازلات منهم باسم التقریب(المؤامرة علی الکعبة من القرامطة الی الخمینی:54:به نقل از:زقاقی،9241 ب:072).
5. نعمت الله صالحی نجفآبادی(2031-5831 ش) ایشان در مقالهای که در سال 4041 ق3631/ ش با عنوان«وحدت اسلامی»نگاشته همین دیدگاه را مطرح میکند: خلاصه بحث و محصول پنج دلیل این شد که اهل سنت اگر در اجتهاد یا تقلید خود تقصیر نکرده باشند و به تعبیر حدیث امام محمد باقر علیه السلام:اگر محسن باشند(نه ظالم)اعمالشان مجزی است و همان طور که شلتوت فتوی داد که عمل به فقه امامیه مجزی است ما فتوی میدهیم که عمل به فقه اهل سنت برای خود آنان مجزی است و نزد خدا مأجورند و اگر مجتهد شیعی در مواردی فقه اهل سنت را صحیحتر تشخیص دهد باید در آن موارد به فقه اهل سنت عمل کند.
2. سید مصطفی حسینی طباطبایی وی کتابی با مشخصههای زیر در تحلیل دیدگاه خود منتشر کرده است: حل الاختلاف بین الشیعة و السنة فی مسألة الامامة،ترجمه به عربی سعد رستم، دمشق:الاوائل،2002 م،08 ص،جیبی،این کتاب ترجمه بخش پنجم کتاب راهی به سوی وحدت اسلامی است که در سال 0041 ق منتشر شده است."