چکیده:
سفرنامههای اروپاییان که از قرن یازدهم میلادی به بعد نوشته شده اطلاعات فراوانی درباره سرزمینهای شرقی و اسلامی به اروپا منتقل کردهاند. در این میان، سفرنامههای مربوط به نواحی شیعهنشین و به خصوص ایران عهد صفوی و دوره بعدی، منبع اطلاعاتی مهمی برای شرقشناسان در خصوص شناخت تشیع و شیعیان هستند، چرا که نویسندگان آنها مطالب قابل توجهی در زمینههای اصول اعتقادی، آداب و رسوم، مراسم مذهبی و عبادی و نیز تاریخ شیعیان نقل کردهاند. البته با توجه به نقاط قوت و ضعفی که در آنها وجود دارد، اطلاعات آنها قابل نقد و بررسی است، چنانکه برخی از آنها کاملا مردود و برخی دیگر، صحیح و قابل قبولاند. از نقاط قوت سفرنامهها، مبتنی بودن بر مشاهدات عینی و گزارشگری محض، و از نقاط ضعف آنها تعمیم دادن قضایا و استناد به برخی منابع غیر معتبر و شفاهی و کم بودن اطلاعات عمومی و تاریخی نویسندگان آنها است. در این مقاله، این سفرنامه مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"پای حرفشان که مینشینی انگار شرقیها از نوعی غیر از اروپاییها هستند» 149 البته غربیان در سفرهای خود علاوه بر اشاعه مسیحیت در شرق اسلامی در پی تضعیف و ایجاد تفرقه در بین مسلمانان نیز بودند، از جمله میتوان به مستشرق معروف انگلیسی پروفسور ادوارد براون اشاره کرد که تألیفات متعددی درباره تاریخ ادبیات ایران دارد <Page No="49"/>و گاه از او بهعنوان یک علاقهمند به ایران و فرهنگ ایرانی یاد میشود.
168 انگلبرت کمپفر آلمانی الاصل که در سال 1683م / 1094ق و در زمان شاه سلیمان صفوی (1077 ـ 1105ق) از جانب دولت سوئد بهعنوان سفیر به ایران آمد و نزدیک به دو سال در اینجا اقامت داشت، در بخشی از <Page No="55"/>سفرنامهاش هنگام توضیح اعتقادات ایرانیان ـ که شیعه بودند، عقیده آنان درباره وجود دوازده امام را با ذکر نام ایشان بیان میکند و میگوید که ایرانیان شیعه بر خلاف ترکها (سنی) سه خلیفه بعد از پیامبر( را قبول ندارند.
<Page No="60"/>قبور ائمه( بنیامین تودولایی از قدیمترین سفرنامهنویسان، در سفرنامه خود از قبر امام علی( بهعنوان یکی از زیارتگاههای مسلمانان یاد میکند، ولی در این باره به اشتباه افتاده است، زیرا آن را در مسجد جامع شهر کوفه دانسته است.
فیگوئروآ(don Garcia de silvia Figueroa)، سفیر اسپانیا در دربار شاه عباس اول صفوی که طی سفر خود از قم عبور کرده است، به وجود مدفن حضرت معصومه( در این شهر اشاره دارد و درباره اعتقاد شیعیان به زیارت مرقد آن بانو و معجزاتی که به وی نسبت میدهند، مطالبی میآورد."