چکیده:
تقیه، موضوعی است که در ایات قران و سنت معصومان (ع) ریشه داشته، در فهم محتوا و هدف کلام ائمه معصومین (ع) موثر است.
محمدتقی مجلسی، ضرورت تقیه را افزون بر ادله قرآن و حدیث، از طریق قاعده حفظ حرمت مسلمان نیز اثبات نموده است. او بین تقیه و اتقا تفاوت می گذارد زیرا بخشی از احادیث با هدف اتقا صادر شده است و نه تقیه. وی درجات فهم مردم را در تقیه موثر و آن را از راه نشانه های سندی و محتوایی، قابل تشخیص می داند و در نشانه های سندی به مواردی چون انتساب حدیث به امام پیشین و حضور راوی عامی اشاره می نماید.
مجلسی نشانه های محتوایی را در قالب مواردی نظیر تعارض حدیث با خبر متواتر، اضطراب و تشویش متن، و وجود قراین دال بر مشابهت با روایات عامه مبتنی کرده است.
او در بحث وجوب تقیه، دو شرط اضطرار و مقتضیات مخاطب را مورد تاکید قرار داده است.
خلاصه ماشینی:
بررسی تحوّلات در فهم روایات اسلامی بر پایه مفهوم گفتمان بررسی موردی روایت «انا قتیل العبره» یونس دهقانی فارسانی دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد دکتر سید کاظم طباطبایی استاد دانشگاه فردوسی مشهد چکیده: تحوّل در فهم برخی روایات برجای مانده از پیشوایان دین، مسئلهای است که از دیرباز مورد توجه دانشمندان مسلمان بوده، و روشهایی نیز برای تحلیل این مسئله از سوی آنها ابداع شده است.
در این نوشتار، تحوّل صورت گرفته در فهم روایت «انا قتیل العبره» و کارکردهای گریه بر امام حسین(ع) در دورة معاصر(سدههای 13ـ14 قمری) نسبت به دورة متأخر تاریخ اسلام(سدههای10ـ12 قمری) با استفاده از مفهوم «گفتمان» مورد بررسی قرار گرفته است.
یافتههای پژوهش نشان میدهد که تحوّل در اندیشة سیاسی شیعه در دوران معاصر، موجب شده است که گریه بر ابا عبدالله(ع) که در دورة متأخر، غالباً عاملی برای کسب ثواب و آمرزش گناه دانسته میشد، بیشتر عاملی برای مبارزه با ظلم و بیداد تلقی شود.
5. تحلیل دیدگاههای طرح شده تا اینجا دانستیم که تحوّلی در فهم آثار و كاركردهاي گریه بر امام حسین(ع)، در دورة معاصر نسبت به دورة متأخر تاریخ تشيع به وجود آمده است، اما چگونه میتوان چنین تحوّلی را با تکیه بر مفهوم گفتمان تحلیل کرد؟ فرضیهای که در اینجا میتوان ارائه کرد، آن است كه بيان كاركرد جديد(كاركرد سياسي) برای گریه بر ابا عبدالله(ع) در دوران معاصر، ميتواند تحت تأثیر تحوّلی صورت گرفته باشد که در اندیشة سیاسی شیعه در دوران معاصر به وجود آمده است.