خلاصه ماشینی:
"پس از ادغام این ادارات در تشکیلاتی واحد،چهار اداره(- دایره؛شعبه)در وزارت انطباعات تأسیس شد:1)دار الترجمهء مبارکهء دولتی که با نام دار الترجمهء خاصهء همایونی هم از آن یاد شده است(با وظیفهء ترجمه)؛ادارهء روزنامجات(ادارهء مطبوعات)؛3)دار الطباعهء دولتی(چاپخانهء دولتی)؛و 4)مجلس تألیفنامهء دانشوران ناصری(مرکزی برای تدوین اثری دانشنامهای با نام نامهء دانشوران، اثری دانشنامهوار دربارهء زندگینامه بزرگان اسلام که چندین جلد آن منتشر و سپس بر اثر توقف وزارت انطباعات،ادامهء انتشارات آن متوقف شد).
2بنابه صورتی که خود اعتماد السلطنه از مترجمان دار الترجمه آورده است،و منابع دیگر کرارا و به شکلهای مختلف و گاه با حذف و تغییر از آن نقل کردهاند،مترجمان و زبان ترجمهء آنان از این قرار بودهاند: (به تصویر صفحه مراجعه شود) (1).
برای صورت مفصلی از نام چاپخانههای سنگی و سربی تهران و تبریز،نک:هاشمیان،هادی(گردآوری)، فهرست کتابهای چاپ سنگی و سربی کتابخانهء تربیت تبریز(تهران،6831 ش)،ص 517-037؛برای صورتی از چاپخانههای تبریز از دورهء عباس میرزا تا جنگ جهانی دوم،نک:«یادداشتهای فرهنگی محمد علی زینی در تبریز»؛تعلیقه و حواشی از هادی هاشمیان،پیام بهارستان،دورهء 2،سال 1،ش 3(بهار 8831)،ص 238-338 نظر و اطلاع شخصی محمد علی زینی در مواردی با روایتهای دیگر دربارهء تاریخ چاپ و چاپخانه در تبریز، تفاوتهایی دارد.
افزون بر تأثیرهای سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ترجمهء فارسی حاجی بابای اصفهانی،نثر مترجم در این کتاب که از جملهء شاهکارهای نثر دگراندیشان عصر قاجار و از شاهکارهای نثر فارسی به طور کلی و از سرچشمههای مؤثر بر تحول اثر جدید فارسی است،نمونهای بدیع در ادبیات فارسی است که کاربرد زبان طنز و هزل و هجو در آن،و در آمیخته با هنر و ادب،با مقاصد سیاسی-اجتماعی به خوبی همراه شده است."