چکیده:
تجلی قرآن کریم در ادب پارسی(نظم و نثر)غنای ویژهای را به متون نظم و نثر بخشیده است.از میان جلوههای آیات شریف قران،جلوهء سورههای«اسراء»و «نجم»در مقدمه و دیباچهء دواوین اشعار و آثار نویسندگان قابل اهمیت است و کاربرد،اقتباس و بهرهگیری از آیات شریفه قرآن در باب معراج رسول اکرم(ص) پس از توحید باری تعالی،مطمح نظر سرایندگان و نویسندگان مسلمان بوده است. در این مقاله بیان میگردد که توجه به آیات قرآنی بویژه در مبحث مورد نظر به عنوان یک اصل مهم در ذهن و زبان ادیبان جای گرفته و به عنوان یک سنت ادبی در طی قرون متمادی با زیبایی ظاهری و باطنی آیات شریفه و نبوغ شاعران و نویسندگان ترسیم شده است آوردن شواهد شعری و مصادیق هر اثر خود مؤید این موضوع است.
خلاصه ماشینی:
"(هموه،231) جمال الدین عبد الرزاق اصفهانی در ترکیب بند معروف خود در نعت حضرت رسول(ص) آورده است: ای از«بر سدره»شاهراهت وی قبه عرش تکیهگاهت ای طاق نهم رواق بالا بشکسته ز گوشه کلاهت (همو،2) عراقی شاعر قرن هفتم در دیوان اشعارش با انتخاب وزن و بحر عروضی مناسب به زبان عربی قصیدهاش را با ستایش پروردگار و سپس توصیف پیامبر(ص)با الهام از قرآن کریم به هم در پیوسته است: تعالی من توجد بالکمال تقدس من تفرد بالجلال له قدم تخطی العرش سیرا له همم نظیر الی المعال و«سبحان الذی اسری بعبد» من الاقصی الی حرم الوصال فجمله بآثار التجلی و کحله بانوار الجمال (همو،دیوان اشعار) عطار نیشابوری که از منظومهسرایان و داستانپردازان پرآوازه زبان فارسی است در جمیع منظومههایش میتوان اشارات قرآنی را نمایان ساخت؛در منظومه خسرو نامه: ملایک خاشه روب گلشن او خلایق خوشه چین خرمن او نیازش پیک راه«قاب قوسین» نمازش جلوهگاه قرة العین (عطار،71) سنایی غزنوی نیز در مثنویهای خود که متأثر از آیات مبارکه قرآن است به این صورت بیان میکند: در حدیقه الحقیقه: گفت سبحانش«الذی اسری» شده ز آنجا به مقصد اقصی (سنایی،511) و در همان اثر: دو جهان پیش همتش به دو جو «سر ما زاغ و ما طغی»بشنو صدر او صدر ملک استغناء «قاب قوسین»قلبش«اوادنی» (همانجا) در سوانح الافکار رشیدی مولف پس از حمد و ثنای پروردگار در توصیف پیامبر اکرم(ص)آیات قرآن کریم را با شیوه و سبک ویژهء خود در مطلع اثرش آورده است: آن صاحب تاج و نگین«و لکن رسول الله خاتم النبیین)سلطان تخت نشین«کنت نبیا و آدم بین الماء و الطین»برهان بحث«علمت علم الاولین و الاخرین»ناصب لوای«شفاعتی» واهب آلای والای«امتی امتی»زیبا رفتار«سبحان الذی اسری»خوب گفتار«و ما ینطق عن الهوی»ندیم خلوت عزت«فاوحی الی عبده ما اوحی»محور حریم فرشتگان،«فکان قاب قوسین اوادنی»."