خلاصه ماشینی:
"دست نوشت نو یافته تاریخ هرات @فاطمه یابنده @تاریخ هرات @به احتمال از:شیخ عبد الرحمان فامی هروی @به کوشش:محمد حسین میرحسینی و محمد رضا ابوئی مهریزی @پیشگفتار از:ایرج افشار @تهران،مرکز میراث مکتوب،چاپ اول،1387 مقدمه منطقهی خراسان و ماوراء النهر سالها پس از غلبهی اسلام بر ایران، نقش بسیار مهم و تأثیرگذاری در تاریخ ایران و حتی دستگاه خلافت بغداد ایفا کرده است.
با آغاز بخش سامانیان،نگارنده ایشان را اولین خاندان حکومتگر خراسان میداند؛بدین ترتیب چنانکه گفته شد مطالب قبل را میتوان به عنوان مقدمهی ظهور خاندان سامانی تلقی کرد،این بخش با معرفی سامان و درخشش این خاندان در عصر مأمون آغاز میشود.
مؤلف در این بخش،علاوه بر مهمترین وقایع به مهمترین سنتی که امرای سامانی احیاگر آن بودند(خرید و فروش غلامان و کنیزان ترک به عنوان برده)اشاره میکند و علاوه بر آن آزار و اذیتی که خلیفه معتضد از آنان دید،مطرح میشود(ص 74).
در این بخش اگر چه ازئ واژه استکفا در مورد حکومت سامانیان استفاده نشده است،اما مطرح کردن اینکه«مکتفی بنام او[ابو نصر احمد بن اسماعیل]عهد و لوا فرستاد»(ص 75)،به تابعیت این حکومت از دستگاه خلافت تأکید دارد.
مهمترین قسمت این بخش درج متن صلحنامهی الملک الرشید به ابو علی چعانی است(صص 86-84).
به عنوان نمونه مؤلف درگیریهای وزرا،دشمنی آنها و شورش لشکرسالاران سامانی را مستقیما عامل سقوط این دولت معرفی نمیکند،اما دنبال کردن زنجیرهی این حوادث که با طغیان ابو علی چغانی در عهد نوح بن نصر(ص 82)آغاز شد،به خواننده این نتیجه را القا میکند.
البته با توجه به منابعی که مؤلف در متن نام میبرد و این که خود شاهد بسیاری از وقایع بوده است،به نظر میرسد نظر کوشندگان آن در درستتر باشد."