چکیده:
«شناخت» از اساسیترین موضوعاتی شمرده میشود که همواره ذهن بشر را به خود معطوف داشته است. اینکه محتوای شناخت چه باید باشد و اینکه از چه راههایی میتوان به شناخت درست نائل شد و نیز بهترین و در عین حال مطمئنترین آنها کدام است، از دغدغههای مهم بشر امروز قلمداد میشوند. قرآن کریم عظیمترین و غنیترین منبع شناختی است که به دلیل پیوند با ذخیرة دانش بیپایان الهی، این ظرفیت را دارد که فارغ از محدودههای عصری و نسلی، همواره بهترین و جامعترین شناختها را در اختیار انسانها قرار دهد. در این نوشتار، ضمن بحث از چیستی شناخت و تبیین روشهای مختلف دستیابی به شناخت، اصلیترین روشهای شناخت را که مورد تأیید کتاب الهیاند معرفی میکنیم.
خلاصه ماشینی:
"در قرآن کریم، ابتداییترین سطح شناخت از آن شناخت حسی دانسته شده است که از طریق حواس ظاهری حاصل میشود؛ همچنین، از میان حواس ظاهری، قرآن بیشتر بر حس شنوایی (سمع) و حس بینایی (بصر) تأکید کرده است: «و الله أخرجکم من بطون أمهاتکم لاتعلمون شیـئا و جعل لکم السمع و الابصـار و الافئدة لعلکم تشکرون»: خداوند شما را از شکمهای مادرانتان بیرون آورد، در حالی که چیزی نمیدانستید و برای شما چشم و گوش و دل قرار داد تا سپاسگزار باشید (نحل: 78).
). مطابق با این آیات شریفه، کسب آگاهی و شناخت، از طریق گوش و چشم و فؤاد امکانپذیر است؛ بنابراین، میتوان گفت از نظر قرآن کریم، ابزارهای یادشده اصلیترین ابزارهای شناخت قلمداد میشوند؛ البته، حواس ظاهری انسانها منحصر به گوش و چشم نمیشود؛ اما از آنجا که این دو حس در زمینة معرفت حسی نقش مهمتری دارند، قرآن کریم به ذکر آن دو بسنده کرده است.
خداوند در قرآن کریم، در ضمن آیات بیشماری، بر حکم عقل صحه گذاشته و دوری گزیدن از آن را با تعابیر مختلف بهشدت تقبیح کرده است: الف) «و یجعل الرجس علی الذین لایعقلون»: ناپاکی را خداوند برای کسانی قرار داد که تعقل و اندیشه نمیکنند (یونس: 100)؛ ب) «إن شر الدوآب عند الله الصم البکم الذین لایعقلون»: بدترین جنبندگان روی زمین آنانی هستند که ناشنوا و لال هستند و اندیشه نمیورزند (انفال: 22)؛ ج) «اف لکم و لما تعبدون من دون الله أفلا تعقلون»: اف بر شما، و آنچه میپرستید!"