خلاصه ماشینی:
"حضور و فعالیت احزاب و گروههای سیاسی غیر معتقد به نظام اما ملتزم به قانون در بسیاری از کشورهای مردمسالار با ویژگیهای جامعه مدنی،شناخته شده است.
(ندای حق،انتشارات قلم،ص 88 بهمن 1357) بنابراین مخالفان قانونی،طیف وسیعی از احزاب و گروههای سیاسی را تشکیل میدهند که بعضی از آنها به نظام سیاسی(نظام جمهوری اسلامی)اعتقاد دارند و به آن وفادار میباشند و بعضی از آنها ممکن است نظام سیاسی(و یا اعتقادی و یا هر دو)را قبول نداشته باشند اما در هر حال ملتزم و متعهد به قانون هستند و با برنامهها و عملکردهای حاکمیت مخالفت میکنند.
در شرایط کنونی جهان،حکومتها از ابزارهای نظامی،امنیتی و سیاسی تبلیغاتی فراوانی برخوردار هستند پذیرش واقعی و صمیمانه حضور مخالف قانونی یعنی امکان استفاده این مخالفان از ابزارهای قانونی به همان میزانی که هواداران حاکمیت بهرهمند هستند امکاناتی که در اختیار دولت و حاکمیت قرار دارد به همه مردم تعلق دارد.
و اما پیامدهای پذیرش مخالف قانونی:اولین و عمدهترین پیامد این پذیرش عبارت از این است که حاکمیت آمادگی داشته باشد و قبول کند که احزاب سیاسی مخالف،با جلب حمایت آراء و افکار عمومی،از طریق فرایندهای قانونی ممکن است جایگزین آنها شده و قدرت را در دست بگیرند.
پذیرش اصل فعالیت آزاد مخالفان قانونی به این معناست که از میان احزاب سیاسی مخالف،یک حزب یا ائتلافی از احزاب بتواند با ارائه برنامههای بهتر و با جلب حمایت مردم اکثریت را در مجلس نمایندگان بهدست بگیرد در انتخابات ریاستجمهوری پیروز شود و از یک حزب اقلیت مخالف قانونی،به یک حزب یا گروه حاکم تبدیل گردد."