چکیده:
فقه سیاسی شیعه مانند هر دانش اسلامی دیگر مبتنی بر مبانی نظری خاصی است که توجیه کنندهء گزارهها و اعتباردهندهء استدلالها و مبین شیوههای استنباط و نظریهپردازی آن به شمار میآید.در مقالهء حاضر،با اعتقاد به ضرورت ارتقای معرفتشناختی فقه سیاسی از دانش احکام مربوط به زندگی سیاسی به دانش سیاسی اسلامی و به توضیح مبانی کلامی فقه سیاسی شیعه پرداخته شده است.نویسنده پس از ایضاح مفهومی کلام و فقه سیاسی و تبیین رابطهء ایندو،به تبیین«اصل ربوبیت الهی»،«اصل عصمت»و«اصل عدم تعارض عقل و وحی»بهعنوان مهمترین آموزههای کلامی شیعه و تأثیر آنها بر اثبات«حقانیت قرآن»،«حقانیت سنت و اجماع»و«حقانیت عقل»پرداخته است.او حجیت استدلالهای فقهی و نظریهپردازیهای فقیهانه در حوزهء سیاست را براساس منابع چهارگانه کتاب، سنت،اجماع و عقل توضیح میدهد.
خلاصه ماشینی:
"صرفنظر از مباحث و استدلالهایی که میتوان برای برداشتهای مذکور ارائه کرد و براساس آنها میزان صحت آنها را داوری نمود-که از حوصلهء مقالهء حاضر خارج است-به نظر میرسد پذیرش هریک از برداشتهای مذکور بر نوع رابطهء علم کلام و فقه سیاسی و تبیین مبانی کلامی فقه سیاسی تأثیرگذار است.
اجتهادی بودن آن به مفهوم ضرورت مراجعه به متون و نصوصی دینی برای استنباط احکام شرعی است و ازاینرو،حقانیت این متون و منابع در علم کلام اثبات میگردد و پس از آن بهعنوان مفروضات کلامی در فقه سیاسی در نظر گرفته میشود.
بنابراین در یک جمعبندی مختصر میتوان گفت مقصود از مبانی نظری،آن دسته از آموزههای کلامی است که حقانیت منابع استنباط فقه سیاسی را اثبات میکند که براساس آنها فقه سیاسی هم میتواند به استخراج احکام شرعی ناظر به اعمال سیاسی مکلفین پردازد و هم دربارهء آنها نظریهپردازی نماید.
فقه سیاسی هم در ارائه استدلال به منظور استنباط احکام ناظر به اعمال سیاسی مکلفین و هم در نظریهپردازی دربارهء زندگی سیاسی براساس متون دینی، میتواند از عقل استفاده نماید و بدینترتیب تأثیر یکی دیگر از آموزههای کلامی بر فقههای شیعه آشکار میگردد.
از مجموع مطالبی که در مقاله حاضر بیان گردید میتوان به این نتیجهگیری مختصر اشاره کرد که فقه سیاسی شیعه با استخدام آموزههای کلامی پیشگفته،میتواند بهعنوان دانشی اسلامی-سیاسی تلقی گردد:دانشی که با برخورداری از مبانی نظری خاصی علاوه بر استخراج و استنباط احکام شرعی ناظر به زندگی سیاسی،میتواند دربارهء اعمال سیاسی مکلفین نظریهپردازی کرده،از قابلیت و کارآیی لازم برای تنظیم زندگی سیاسی برخوردار گردد."