چکیده:
در این مقاله مساله گفت وگوی تمدن ها از دیدگاه گفتمان شناسی (تحلیل کلام ) مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته است . از آن جا که گفتمان شناس ، پدیده گفت وگو را با روش علمی و دور از گرایش های آرمان خواهانه و ایده آلیستی مورد بررسی قرار می دهد، یافته های وی از دیدگاه پدیدارشناسی و اپیستمولوژی ، به واقعیت های جهان هستی نزدیک است . بررسی حاضر از یک سو این فرصت را در اختیار گفت وگو کنندگان بالقوه گفت وگوی تمدن ها قرار می دهد که اولا اهداف گفت وگو را به آن چه که واقعا از عهده گفت وگو برمی آید، نزدیک و یا تعدیل نمایند، دوم آنکه روند گفت وگو و محتوای آن را در مسیر تحقق اهداف واقعی ـ و نه آرمانی ـ قرار دهند و سوم آنکه در انتخاب شرایط زمان و مکان گفت وگو، اهداف را مدنظر داشته باشند تا بدین سان ضمن افزایش بازده گفت وگو، از میزان ضایعات آن بکاهند. از سوی دیگر، این امر می تواند افکار عمومی را جهت پذیرش نتایج گفت وگوی تمدن ها آماده تر ساخته ، انتظارات آرمان گرایانه و دور از دسترس آنها را به واقعیت نزدیک نماید.
خلاصه ماشینی:
"برخی از آزمایشها توسطگفتمانشناسان نشان داده است که در موقعیتهایی که انتظارات شنوندگان در سمت و سویخاصی قرار گرفته و مرکز شنوایی مغز آنان در جهت خاصی برنامهریزی شده است-مانندصاحبان عزا در یک مجلس ختم یا میزبانان یک جشن عروسی-این افراد انتظار شنیدن یکسری عبارات کلیشهای و مشخصی را دارند،چنان چه کلماتی که هیچ مناسبتی با آن موقعیتندارد در لابلای سخنان مورد انتظار اظهار شود،اصلا گوش شنوندگان آنها را نمیشنوند و هیچمتوجه آن نمیشوند.
به موجب این اصل،زبانمندان در کلام عادی و طبیعی،مراتب نزاکت،ادب و متانت را رعایت میکنند و شنوندگان نیز انتظار رعایت آن را توسط گوینده دارند؛جز درموارد خاص که گوینده-تحت تأثیر انگیزشهایی که بیشتر برونزبانی است-هدف خاصی رااز نقض این اصل دنبال نماید.
جالب توجه است که قرآن کریمدر سوه نساء آیه 140 نیز نقض اصل ادب را بدینترتیب و به همین منظور نه تنها تأیید،بلکه توصیهمینماید:«و در این کتاب بر شما نازل کرده که هرزمان بشنوید به نشانههای الهی کفر میورزند و آنها را بهریشخند میگیرند،با آنان منشینید تا آنکه به سخن دیگر درآیند،چرا که در این صورت شما هم مانند آنانخواهید بود.
»10یک نمونه برای نقض اصل ادب توسط گوینده،در جائی است که مورد ستم قرار گرفته وسخن زور و ناحق میشنود و تشخیص میدهد که با پاسخ مؤدبانه و نرمش نمیتواند از حق خود دفاع کند.
بسیار جالب است که در این مورد نیز قرآن مجید در سوره نساء آیه 148نقض اصل ادب را تجویز مینماید:«خداوند بانگ برداشتن به بدزبانی را دوست ندارد،مگر از سوی کسیکه به او ستم شده باشد."