چکیده:
ترقیمه(کلفون colophon که این روزها نسخهشناسان ایرانی به جای آن اصطلاحات "انجامه"،"پایانه"و"دستینه"را قرار میدهند یکی از مهمترین اجزای ترکیبی نسخهء خطی است. اگر نسخهء خطی را به یک تن انسانی تشبیه کنیم ترقیمه در حکم پای آن تن(نسخه)میباشد. ترقیمه قباله و سندی است که ویژگیهای جغرافیایی و فرهنگی یک نسخهء خطی را به ما میشناساند.ترقیمه مثل گذرنامه است که یک نسخهء خطی به اعتبار آن میتواند به هرجا برود و در هر وقت سفر کند و به هر کتابخانهء جهان راهیابد.به کمک ترقیمه ما میتوانیم نسخه را از گمنامی دربیاوریم.و از نام و نشان کاتب،زمان و مکان نگارش نسخه،و نام سفارشدهندهء آن باخبر شویم.هزارها هزار نسخهء خطی فارسی بیتاریخ و بدون ترقیمه در کتابخانهها نگهداری میشوند اما قابل مطرح شدن نیستند،پس ما میتوانیم بگوییم که برای نشان دادن اهمیت و ارزش نسخه و علم نسخهشناسی ترقیمه بسیار لازم است.
خلاصه ماشینی:
"سال دوم-بهار و تابستان 3831بررسی ترقیمه در چند نسخه از مثنوی مولانای روم
مهم وجود دارد که یکی از آن تاریخ کتابت و دیگری نام کاتب است.
اسم کاتب اولویت دارد که اگر نسخه تاریخ کتابت داشته باشد باوجود گمنام بودن
کاتب معلوم میشود که نسخه متعلق به کدام سال و کدام دوره است اما نسخهء بیتاریخ
2-این نسخه دفتر سوم مثنوی است که تحت شماره 12/04 در ذخیرهء
این نسخه هم ترقیمهای دارد که به زبان عربی است و در آن ضمن شکرگزاری
خان است و محل کتابت که منطقهء ارسه بوده و نام خود کاتب که عقیل گیلانی
و بر سر ورق این نسخه نوشته شده است:
ازین عبارات واضح میشود که آقای محمد حبیب الرحمن این نسخه را در 52
4-این نسخه در ذخیرهء دانشگاه تحت شمارهء فارسیه(2)مثنویات 312
و بر صفحه 42 به قلم کاتب بعد از بسم الله الرحمن الرحیم نوشته شده است:
5-این نسخه شامل دفاتر اول و دوم و سوم مثنوی است.
برمیآید که تاریخ اتمام حواشی این نسخه است.
است که معلوم میشود کتابت این حواشی در سال 358 هـ.
اختنام حواشی دفتر اول چنین میخوانیم:اگر تاریخ این داری تو امید "رخ احمد"ببین مانند خورشید
یعنی این نسخه را آقای محمد حبیب الرحمن خان به صدروپیه رایج وقت در
صفحهء دوم چند مهر است که یکی از آنها به نام شیخ عبد القادر قادری و دومی
نسخه از ابتدا تا انتها به دست چهارنفر گشته است و از ابن عبد الله حیدر به
بنده چند نسخهء خطی مثنوی مولانا روم را بررسی نمودم و به این نتیجه رسیدم"