چکیده:
تبیین معیارهای عدالت در تعلیم و تربیت و توزیع امکانات آموزشی، نیازمند تبیین ملاک های بهره مند و عدالت توزیعی است. طبق آثار صدر و مطهری، تلاش، نیاز و استحقاق ذاتی می توانند به منزله معیارهای بهره مند افراد و توزیع منابع و امکانات تلقی شوند. دلالت های هر یک از این معیارها در توزیع امکانات آموزشی از این قرار است: تلاش به عنوان معیار توزیع امکانات آموزشی با در نظر گرفتن امکانات آموزشی به منزله بستر تلاش، مقتضی فراهم نمودن امکانات آموزشی متناسب با تلاش افراد است و با در نظر گرفتن امکانات آموزشی به عنوان فرصت های شغلی و اجتماعی آینده، عامل استحقاق برای برخورداری فرد تلاشگر از آن است. البته تلاش نباید فراهم کننده استحقاق در امکانات آموزشی بصورت اجحاف آمیز باشد. معیار نیاز در حوزه تعلیم و تربیت ایجاب می کند که زمینه لازم جهت ایجاد توانایی برای رفع نیازها، برای همه دانش آموزان فراهم و تدابیر و امکانات ویژه ای برای جبران محرومیت دانش آموزان محروم اتخاذ شود. رعایت معیار سوم یعنی استحقاق ذاتی در بعد انسانی - معنوی آموزش و پرورش نیز لازمه عدالت است و همه دانش آموزان دارای استحقاق های ذاتی مساوی در این بعد می باشند. در حال حاضر عملکرد مدارس خصوصی ناقض اصل تلاش، نیاز و تا حدی استحقاق های ذاتی است و بنابراین عادلانه نمی باشد. بنظر می رسد ارتقا کیفیت آموزش در مدارس دولتی و کاستن نقش تعیین کننده معلم و امکانات آموزشی در موفقیت تحصیلی، می تواند روش مناسبی جهت رفع تبعیض ناشی از اختصاص نابرابر امکانات در نظر گرفته شود.
خلاصه ماشینی:
"در پاسخ به سؤال اول میتوان گفت رعایت استحقاقهای ذاتی و ناشی از خلقت کلیترین ملاک عدالت در بسیاری از ابعاد است و اقتضای آن در امر تعلیم و تربیت،رشد استعدادهای مختلف همه افراد در شرایط مناسب محیط تربیتی است تا در آینده به کار آید و باعث بهرهمندی فرد و جامعه شود.
در امر تعلیم و تربیت نیز حتی در شرایطی که بستر مناسب تلاش برای همه فراهم است،تفاوتهای چشمگیر با ایجاد تمرکز امکانات و کادر آموزشی برتر در برخی مدارس،بدلیل محدود بودن امکانات و شرایط مناسب مادی و معنوی مؤثر در موفقیت تحصیلی،باعث ایجاد محدودیت در دسترسی دیگران به این منابع و همچنین ایجاد رقابت نابرابر-بیش از آنچه که مقتضای ایجاد شرایط مناسب برای تلاش است-برای دستیابی به فرصتهای تحصیلی و شغلی آینده میگردد.
میزان شهریه قابل دریافت با توجه به سطح آموزشی و هزینههای سال،قبل هر ساله به پیشنهاد مؤسس و تأیید آموزش و پرورش تعیین خواهد شد(قانون تأسیس مدارس غیر انتفاعی،ماده 7 تبصره 2) معلمان و کارکنان نمونه باعث نزول سطح کیفی کادر آموزشی در مدارس دیگر باشند قطعا ناعادلانه خواهند بود،چراکه ایجاد این امکانات بهتر برای تلاش باعث سلب امکانات و شرایط تلاش برای دیگران شده است،که ناقض معیار تلاش است.
(حاضری،7731) بنابر این مدارس خصوصی با نقض معیار تلاش به صورت ایجاد تفاوت ناعادلانه در شرایط و بستر تلاش و جلوگیری از به ثمر رسیدن تلاشهای دیگر دانشآموزان و از آن بدتر اختصاص این امکانات به قشر بالای جامعه که طبق معیارهای عدالت پذیرفته نیست و باعث تشدید و ابقای تفاوتهای طبقاتی موجود میشود،ناعادلانهاند."