چکیده:
اتکای اجتماع محلی به خود برای ارتقای کیفیت زندگی و رفع مشکلات جمعی، ایده محوری در اندیشه مکاتبی چون اجتماع گرایان (communitarianists) و نیز ایدئولوژی های سیاسی راست جدید یا چپ جدید یا راه سوم به شمار می آید. اساس این دیدگاه ها بر ظرفیت سازی و بسیج منابع و سرمایه های محلی قرار دارد. به نظر می رسد سرمایه اجتماعی شناختی و ساختاری در کنار یکدیگر مفاهیم تحلیلی مناسبی برای شناسایی پتانسیل رفتارهای اجتماع گرایانه و رفاه اجتماعی در اجتماعات مختلف مکانی محسوب می شوند و از این رو هر اندازه گیری سرمایه اجتماعی در واقع اندازه گیری ظرفیت جامعه برای مدیریت خویش است. به ویژه آن که سرمایه اجتماعی عامل موثری در افزایش کارآیی سایر اشکال سرمایه (انسانی، اقتصادی، کالبدی) نیز محسوب می شود. مقاله حاضر در دو سطح تحلیل خرد (فردی) و کلان (منطقه شهری) به دنبال نشان دادن عوامل موثر بر تغییر سرمایه اجتماعی در مناطق مختلف شهری و ارتباط این سرمایه با اشکال دیگر سرمایه و تاثیر آن بر کیفیت زندگی در مناطق شهری است. اطلاعات سطح خرد تحقیق مبتنی بر پیمایش معرفی در شهر قوچان است. در سطح کلان نیز از مجموعه ای از منابع اسنادی و تحلیل ثانویه برای شاخص سازی مفاهیم مرتبط با تحقیق استفاده شده است. نتایج تحقیق بیانگر تغییرپذیری ساختی سرمایه اجتماعی در مناطق مختلف شهری است. سطح سرمایه اجتماعی در دو بعد ذهنی و ساختی با سطوح سرمایه کالبدی ارتباط مستقیم دارد. این یافته مؤید مفهوم سازی کلاسیک بوردیو از تعامل و ارتباط سرمایه ها با یکدیگر است. سرمایه اجتماعی همچنین با دوام شبکه های روابط محلی و همسایگی، طول مدت اقامت شهری و جابه جایی های درون شهری و نیز سرمایه انسانی در مناطق مختلف شهری ارتباط نشان می دهد. در مجموع، یافته های تحقیق نقش حیاتی سرمایه اجتماعی در حفظ سرمایه های کالبدی و توانمندسازی اجتماع محلی برای بسیج منابع و دارایی های آن و نیز ضرورت برقراری عدالت اجتماعی در سطح کلان برای حل ریشه ای این مسئله را آشکار می سازد.