خلاصه ماشینی:
"2 در بین شاهزادگانی که خاطرات و سفرنامه نوشتهاند میتوان به عباس میرزا ملکآراء،3مسعود میرزا ظل السلطان پسر ناصر الدین شاه،فیروز میرزا،و بهمن میرزا بهاء الدوله4عموی شاه،عبد الصمد میرزا،عزالدوله برادر شاه،و در پسرش قهرمان میرزا عین السلطنه و حسین قلی میرزا عماد السلطنه5و دوستعلی خان معیر الممالک داماد شاه اشاره کرد.
حسین قلی خان نظام السلطنه در خاطرات خود به جنبههای پیچیدهی محاسباتش در خدمت حسام السلطنه-که سالها ادامه داشت و حتی به ماجرای تحصن خود و برادرش انجامید-اشاره میکند که خود نشان تزلزل موقعیت رجال این دوره است.
اعتماد السلطنه نیز که با علی اصغر خان امین السلطان میانهی خوبی نداشت،از زمانی که میرزا ابراهیم پدرش (امین السلطان اول)در 1301(هق)فوت کرد،متوجه تقرب وی نزد شاه بود و چگونگی افزایش مقام و منزلتش را توصیف کرده است.
حسین قلی خان در این باره با امین الدوله هم عقیده بود که رجال سابق که استحقاق صدارت داشتند همه از بین رفته بودند.
نظر او نسبت به دسته بندیهای درباریان،که خود او نیز در آن سهمی داشت،منتقدانه است اما برخلاف اعتماد السلطنه و امین الدوله،حسین قلی خان ناصر الدین شاه را چندان مورد انتقاد قرار نمیدهد،بلکه مسئولیت اوضاع نابسامان را برعهدهی امین السلطان،که او را جلف و جوان میداند،میاندازد.
ارزش خاطرات رجال قاجار نیز در این است که از یک سو زیر بنای روابط اجتماعی-سیاسی آن دوران را روشن میکنند،و نشان میدهند که گردش امور بر چه منوال بوده است،و از سوی دیگر به تشریح شبکههای قدرتی میپردازند که در اطراف شاه و شاهزادگان، رجال و درباریانی مانند امین السلطان،کامران میرزا و ظل السلطان،به گونهای سیال و متغیر،ایجاد میشدند و منشاء رویدادهای مختلف بودند."