چکیده:
ابو عبد الله،حارث بن اسد محاسبی(م 243 ق)استاد جنید بغدادی و بسیاری از عرفای بزرگ متقدم میباشد و از او تألیفات بسیاری به میراث مانده است.اگر ابن عربی را پدر عرفان نظری بدانیم و کتب او را بهترین آموزه از عرفان نظری بشناسیم تألیفات حارث محاسبی یکی از بزرگترین منابع در زمینه علم النفس و عرفان عملی میباشد.مطالعه این کتب ما را در این عصر پر هیاهو و فراموشی انسانیت به وادی هدایت و صراط مستقیم راهنمایی خواهد کرد.او برای اوینبار در تألیفاتش به موضوعاتی چون عقل،محاسبه نفس،دفع هویپرستی از قلب،مخالفت با شیطان و چگونگی وسوسهگریهای او،ورع،زهد،فرح،صدق،شکر،صبر،اخلاص،ریا،عجب،رضا،حزن،حیا،خوف و مراقبت1و...پرداخته است. بررسی کتب محاسبی و هم زمانی او با عصر ائمه اطهار علیهم السلام ارتباط بین محدثین و ائمه شیعه علیهم السلام را بهطور مستند بر ما آشکار میکند و حدس و گمانهایی را که درباره ارتباط تاریخ عرفان و تشیع وجود دارد به یقین مبدل خواهد کرد.
خلاصه ماشینی:
"همزمانی دوران بلوغ او تا پایان عمر با سه امام شیعه و نام نبردن از اساتید،ذهن هر انسان کنجکاوی را به این سؤال معطوف میدارد که آیا رابطهای پنهانی میان او و ائمه شیعه وجود دارد؟ چرا او در کتاب المسائل5نامهای را که استادش به کلثوم بن عمر نوشته است ذکر میکند و سخن استادش را که از او میخواهد به سبب کم بودن انسگیرندگان در طریق طاعت مذهبش را آشکار نکند وگرنه در دریای فتنه گرفتار خواهد شد بیان میکند؟اگر مطابق ادعای بعضی مذهب او شافعی میباشد،چرا باید مذهبش را کتمان کند،در حالی که امام شافعی در همان دوران مذهبش را کاملا آشکار کرده است؟ چرا در سراسر کتابهای محاسبی در نقل بسیاری از احادیث تقیهکاری و پنهان نمودن گوینده حدیث به وضوح مشاهده میشود؟چرا احادیث نقل شده6از امیر المؤمنین علی علیه السلام را با تقیه با لفظ حدثنا بعض الصحابة بیان میکند؟چرا الگوی او در پوشش و رفتار امام صادق علیه السلام میباشد؟7 چرا اکثر محدثین ذکر شده در کتب او شیعه میباشند؟به راستی مذهب او چیست؟ مذهب محاسبی و نقش هدایتگر ائمه اطهار علیهم السلام بهرغم این که محاسبی با امام شافعی (1)-هجویری،کشف المحجوب،ص 431-531؛سلمی، طبقات صوفیه،ص 85-36.
علت این که نگارنده یقین دارد گوینده فهم القرآن و المسائل و بقیه کتب محاسبی امام معصوم علیه السلام میباشد علاوه بر مقدمه کتاب الوصایا و فهم القرآن و ذکر احادیث بالا این است که اولین راویان مستقیم احادیث نیز از شیعیان خاص و اصحاب ائمه علیهم السلام میباشند، چنان که در حدیثی مینویسد حدثنا محمد بن بشار3؛و محمد بن بشار کسی است که با 08 نفر دیگر به دیدار امام موسی بن جعفر علیه السلام میرود و ایشان قبل از شهادتشان خبر مسموم شدن خود را به آنها میدهد."