چکیده:
تدوین دستور زبان فارسی تاریخی اروپایی ایرانی دارد. از اوایل قرن نوزدهم تا اوایل قرن بیستم چندین دستور
فارسی به زبانهای اروپایی منتشر شد. این دستورها توسط خاورشناسان و گاهی هم با همکاری ایرانیان داخل و خارج از
کشور تنظیم میشد. انتشار آنها پاسخی به نیاز روزافزون مطالعات ایرانی بود که در مراکز مهم خاورشناسان اروپا انجام
میگرفت. میرزا صالح شیرازی و ویلیام پرایس بالاتفاق در شیراز و در لندن، میرزا ابراهیم در لندن و الکساندر شودزکو
(خودزکو) در پاریس، بیشترین جد و جهد را در این زمینه مبذول داشتند. بخش اول این مقاله به بررسی و تشریح روند
تاریخی دستور زبان فارسی در نیمه اول قرن نوزدهم میپردازد.
خلاصه ماشینی:
مؤلف این دستور بخاطر آشناییاش به زبان فارسی انتخاب شده و به هیئت سِرگوراوزلی، که در سال 1810 بعنوان سفیر اعلیحضرت بریتانیا به دربار ایران میرفت، وابسته شد و از آنجائیکه میرزا ابوالحسن (میرزا ابوالحسن خان شیرازی از هر جهت برای این ماموریت توسط انگلیسیها آماده شده و به فتحعلی شده هم قبولانده شده بود و مدت مسافرت او از لندن به تهران هم شانزده ماه طول کشیده بود (رک: مهدی بامداد، شرح حال رجال ایران، چ 4، تهران، 1371، ج1، ص 36))- اکنون ابوالحسن خان - سفیر شاه ایران در دربار انگلستان را همراهی میکرد، از این سفر طولانی (ظاهرا کشتی حامل آنها در دریاها گم شده بود، ولیکن بعدها گفته شد که از ترس ناوگان ناپلئون، که دریاها را برای ناوگان انگلستان ناامن کرده بود، مجبور به رد گم کردن مسیر خود شده بود) استفاده کرد و به یادگیری تلفظ دقیق زبان فارسی و نیز به فراگیری طرز تکلم این زبان هم پرداخت.
تا به امروز ما با نام و کارهای میرزا صالح از هنگام رفتن او، در سال 1815، به انگلستان برای فراگیری زبان انگلیسی و سپس بعنوان یکی از نخستین ایرانیان فراماسون (فراگنر، خاطراتنویسی، ص 23) و نیز بنیانگذار اولین روزنامه در ایران آشنا شده بودیم، لکن اکنون به لطف سیلوستر دو ساسی با شرح حال وی از سال 1810 بعنوان عضو ایرانی هیئت نمایندگی بریتانیا در شیراز و نیز اولین ایرانی که به همکاری در تدوین دستور فارسی به شیوه اروپایی اقدام نمود آشنا میشویم.