چکیده:
تکرار در کلام بشری به عنوان یک ابزار، هرگاه در راستای تأمین هدف اصلی از وضع الفاظ، یعنی انتقال معانی قرار
گیرد، مطلوب است وگرنه نامطلوب خواهد بود. در کلام الهی یعنی قرآن نیز پدیده تکرار حتی در حد تمام الفاظ آیه دیده
میشود. این تکرارها با چنین گستردگی از کدام نوع هستند؟ دو بخش این مقاله، پاسخگوی این سؤال اساسی است. در
بخش اول، پس از آشنایی با مفهوم تکرار به طورکلی، ضمن برشماری و طبقهبندی انواع تکرارهای قرآن و سپس
گردآوری و بررسی عملکردهای پژوهشگران در این زمینه، مشخص میشود که متأسفانه چگونه بررسی مهمترین نوع
آن، یعنی تکرار آیه مورد بیتوجهی واقع شده است. در بخش دوم، طی پژوهشی نوین و فراگیر، با تقسیمبندی آیات
مکرر از لحاظ محل تکرار و بررسی جداگانه هر یک از آنها، علل تکرار همین قسم ارایه میگردد.
خلاصه ماشینی:
در بخش اوّل، پس از آشنایی با مفهوم تکرار به طورکلّی، ضمن برشماری و طبقهبندی انواع تکرارهای قرآن و سپس گردآوری و بررسی عملکردهای پژوهشگران در این زمینه، مشخّص میشود که متأسفانه چگونه بررسی مهمّترین نوع آن، یعنی تکرار آیه مورد بیتوجهی واقع شده است.
1ـ1ـ2ـ علّت تکرار آیه در یک سوره به تعداد زیاد در این گونه موارد، آیه مکرّر با داشتن نقش محوری در میان کلیه آیات یک سوره، بیانگر هدف کلّی سوره و در نتیجه، تکرار آن به جهت تأکید بر اهمیت آن هدف میباشد تا تلاوت کنندگان قرآن به سادگی از کنار آن ردّ نشده، نهایت توجه خود را بدان معطوف دارند.
2ـ1ـ2ـ علّت تکرار آیه در یک سوره به تعداد کم بررسیهای این بخش نشان میدهد که پس از ذکر بار اول آیه، یک سری آیات مربوط به موضوعی خاص قرار دارد و چون سخن طولانی شده، برای یادآوری خوانندگان نسبت به هدف آن آیات، دوباره همان آیه آمده است.
5ـ رها کردن کافران به حال خود پس از ذکر مطالبی درباره کفار در هر دو سوره، در آیه 54 سوره "المؤمنون" و آیه 42 سوره "المعارج" به پیامبر اسلام (ص) امر شده است که آنها را در همان حال سرگرمی و غفلت رها کند، زیرا دعوت آنان نیز همچون امتّهای گذشته به جایی نرسیده، دست از اعمال ناروای خود بر نمیدارند و هدایت نمیشوند.