چکیده:
در این مقاله ابتدا کلیاتی درباره روش تصحیح متون در دوره قاجار ذکر شده، سپس تعدادی از مهمترین متون چاپ
شده در این دوران معرفی و بررسی شدهاند. هدف این مقاله نشان دادن اولین نمونههای تصحیح متون در ایران است.
خلاصه ماشینی:
در زمان قاجار اصولاً ناشر به معنی امروزین خود بسیار کم است و بیشتر این متون را صاحبان چاپخانهها منتشر کردهاند و اینکار هم اکثر به درخواست اشراف فاضل قاجار یا بعضی از تجار و اهل دین انجام شده است، افرادی مانند امیر نظام گروسی، علاء الدوله، بهمن میرزا قاجار، نجمالدوله، اعتضاد السلطنه و ...
در حواشی کتاب بسیاری از لغات معنا شدهاند و گاهی مصحح با قید (ظ) تصحیحات خود را ذکر و بعضی نسخه بدلها را هم نقل کرده است.
این کتاب چاپی است ارزشمند و دقیق که دقت علمی را نسبت به زمان خود بخوبی رعایت کرده متن نسبتا صحیحی هم دارد، بطوری که استاد مدرس رضوی در چاپ دیوان سنایی همین چاپ را اساس قرار داده است.
بقول او «یکی از (چاپهای دیوان) در سال 1274 در تهران با خط نستعلیق بسیار خوب و چاپ سنگی که نسبت به نسخههای خطی جامعتر و محققا از چند نسخه جمعآوری شده و ابیات آن در حدود یازده هزار بیت میباشد و در واقع همین نسخه اساس نسخه حاضر است»(مقدمه دیوان سنایی، چاپ دوم، ص 143).
ابتدا متن از روی چند نسخه جمعآوری و چاپ شده بوده ولی بعد نسخهای کهنه و مغشوش بدست مصحح میرسد که حدود 300 بیت اضافه بر متن داشته است.
نجم الدوله این کتاب را از روی تک نسخهای نامعلوم بچاپ رسانده و طبعا در تصحیح آن به اندازه کتابهای دیگر دست مصحح باز نبوده است.
این کتاب هم بکوشش محمد کاظم الحسنی الحسینی الطباطبایی (مصحح کلیله امیر نظام)، به چاپ رسیده است و مقدمهای هم در زندگی ابوالفتوح رازی دارد.
در مقدمه کتاب چند نمونه از تفاوتهای این چاپ با چاپها و نسخههای دیگر ذکر و روش مصحح روشن شده است.