چکیده:
رشد انفجارآمیز جمعیت شهری کشور و گسترش خودجوش شهرها که با روند پرشتاب کنونی بر طبق
خوشبینانهترین برآوردها تعداد شهرهای کشور را تا سال 1400 به دو برابر شهرهای موجود افزایش خواهد داد،
ساماندهی و آمایش نظام شهری و منطقهای کشور را بیش از گذشته ضروری میسازد. هدف اصلی این مقاله تاکید بر
آمایش سرزمین بعنوان راه اصلی ایجاد تعادل در نظام شهری کشور و جلوگیری از بحرانهای زیست محیطی و تخریب
منابع طبیعی است.
در این مقاله که با روش تحلیلی انجام شده است، پس از تبیین آمایش، ویژگیها، تاریخچه و زمینههای پیدایش آن در
کشور مورد بررسی قرار گرفته است. سپس با توجه به تداوم روند توسعه شهری کشور در سالهای پس از انقلاب اسلامی
و ناموزونی و عدم تعادل در سلسله مراتب نظام شهری کشور به تبیین آمایش سرزمین در جهت تعادل بخشی به نظام
فضایی شهری کشور در چهارچوب راهبردها و برنامههای سوم توسعه کشور و برنامههای اجرایی آن پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
(Kuklinskil,1978:6) ناهماهنگی توسعه مناطق و نابرابریهای نواحی موجود و نیز شهرنشینی شتابان و ناهماهنگی توسعه شهر و روستا در اثر تمرکز فعالیتهای اقتصادی و تسهیلات خدماتی در شهرهای کشور سبب جدایی کامل مناطق شهری و روستایی و تخلیه روستاها از جمعیت و امکانات گردیده، سبب گرایش دولت به آمایش سرزمین قبل از انقلاب اسلامی گردید.
مهمترین دشواریهایی که رژیم گذشته در سالهای دهه 60-1350 باآن مواجه بود و آمایش سرزمین مدعی پاسخگویی و ارایه راه حل برای آنها بود به شرح ذیل میباشد: - تمرکز سرمایه در بخش نوین و حاشیهای شدن بخش سنتی؛ - رها کردن برخی از منابع طبیعی و فضاهای بسیار گسترده، همراه با بهره برداری افراطی توأم با تبذیر همین منابع در مناطق پرتراکم دیگر که نتیجه آن تخریب محیط زیست است؛ - مهاجرت مهارنشده روستاییان که به فقر نسبی مناطق بسیار گسترده حاشیهای انجامید؛ - تمرکز جمعیت در فضایی محدود که عرضه آن در مقایسه با تقاضای روزافزون رفته رفته گردید؛ - رشد شهری انفجارگونه همراه با تمرکز توانهای نوآوری و پویایی در شمار معدودی از شهرها و گسترش فضایی لجام گسیخته شهرهای بزرگ؛ - ناتوانی در مهار کردن رشد تهران و تمرکز نیروهای فعال کشور در استان مرکزی (که در آن زمان تهران را نیز در بر داشت) به زیان دیگر نقاط کشور؛ - هزینههای فزاینده این رشد که بخشی از آن بر دوش دیگر نقاط کشور است؛ - تشدید نابرابریهادر سطح زندگی و شیوه معیشت شهرها و روستاها، میان استانهاو میان شهرهای گوناگون؛ - سیر قهقرایی ساختارهای اجتماعی، میراث ملی و فرهنگ سنتی ؛ گزارش مطالعات مرحله اول آمایش سرزمین در سال 1355 و مرحله دوم آن در سال 1356 در چهار بخش منتشرشد.