چکیده:
در این مقاله کتاب«حاجی مراد»،اثر لف نیکلایویچ تالستوی،نویسندهء نابغهء روس که با نگاه منصفانه خود،ضمن محکوم کردن جنگ قفقاز،ژرفترین عقایدش را دربارهء مسائل سیاسی،اجتماعی،عقیدتی و...روسیهء تزاری بیان میدارد،مورد بررسی قرار میگیرد. تالستوی در این اثر نیز با استفاده از روش روانشناسانه با مقایسهء اقشار و اجتماعات گوناگون و با بیان مناظره و کشمکش درونی هر قهرمان با خود، شخصیت قهرمانان و با بیان مناظره و کشمکش درونی هر قهرمان با خود، شخصیت قهرمانان را برای خواننده به تصویر میکشد. مقاله نیز به بررسی علت بروز جنگ در قفقاز،معرفی بعضی از شرکتکنندگان اصلی آن،که قهرمانان اصلی اثر نیز هستند و تحلیل شخصیت آنان براساس نظریات نویسنده در اثر«حاجی مراد»میپردازد.
خلاصه ماشینی:
با این فکر نویسنده لازم دید برای خلق اثر«حاجی مراد»271 اثر از یادداشتهای تاریخی مربوط به جنگ و خاطرات دستاندرکاران آن گرفته تا مطالب گردآوری شده توسط دوستانش دربارهء زندگی شخصیتهای تاریخی که در رمان وارد شدهاند،مثل امام شمیل،حاجیمراد،نیکلای اوّل و...
تالستوی که آن زمان بیست و سه سال بیشتر نداشت و به نوشتن داستان«کودکی»مشغول بود،تسلیم حاجی مراد به حکومت روس را نوعی «پستی»به حساب آورد و 32 دسامبر 1581 به برادرش سرگئی نیکلایویچ نوشت: «اگر میخواهی با حوادث قفقاز خودنمایی کنی،میتوانی بگویی که شخص دوم بعد از شمیل،کسی جز حاجی مراد نیست که این روزها خودش را تسلیم حکومت روس کرده است،اما کار پستی کرده است.
زمانی که تالستوی شروع به نوشتن«حاجی مراد»میکند،به دلیل مشکلات زندگی شخصی و بیماری از روحیه مساعدی برخوردار نیست،ولی با این وصف نگارش این اثر جاوید را آغاز میکند،چون معتقد است:«تشویش دائمی،کار و مبارزه از شرایط لازمی هستند که از آنها هیچکس حتی برای لحظهای نباید فکر کند که بگریزد...
گل "تاتارین"بهانهای میشود که تالستوی بتواند در آغاز و پایان رمان زندگی مبارزهطلبانه،استقامت و پایداری"تا آخرین نفس"را در سیمای قهرمان خود، حاجی مراد-که او نیز دستپروردهء طبیعت است-به خواننده نشان دهد.
نویسنده با مطرح ساختن روش زندگی نیکلای اوّل و مبارزات تاریخی مردم قفقاز افکار مبارزهطلبانه خود را علیه نیکلایها در سیمای رهبران مبارزی چون شمیل و حاجی مراد به نمایش میگذارد.
این همان مرگی است که تالستوی خود نیز آرزویش را دارد،و به همین علت گل "تاتارین"که تزیینگر برگهای آغازین رمان است،بار دیگر شخصیت حاجی مراد را در خاطر نویسنده زنده کرده است.