چکیده:
جناب میر ابو القاسم فندرسکی از اساطین حکمت و در عین حال تقریبا کمشهرت عهد صفوی است.این حکیم علیرغم علو شأنش در حکمت و فنون ریاضی مجهول القدر است و آثار مختصری ازو بدست رسیده.در تعیین مشرب فلسفی او اختلاف است برخی به اشراقی بودنش حکم کرده و اکثر به چند بیتی از قصیده یائیه میر متمسک میشوند که مضامین آن،عقیده گویندهاش به مثل افلاطونی را به ذهن متبادر میسازد.برخی دیگر نیز قائل به مشائی بودن او میباشند و البته آنچه از مباحث فلسفی صریح میر برمیآید جز عقیده اخیر را تأیید نمیکند میر فندرسکی سالیانی را در هندوستان به سیر آفاقی و انفسی سپری کرد و سخت از عرفان هندی متأثر گشته بود شرح او بر کتاب"جوک باسشت"یادگار آن ایام است.وی در طول حیات خود مورد تکریم و تعظیم شاهان صفوی و سلاطین هندوستان بود ولی هرگز روح بزرگش مسخر اعتباریات نگردید و در کمال استغنا عمر شریفش را بسر برد. آنچه از میر بدست رسیده اکثر به صورت جزوات کمحجم و تعلیقه گونهای است که همگی نشانگر ادراک فوق العاده میر و تبحر در تقریر مباحث حکمی است.نثری روان و شیوا دارد و به شدت از تصنع و تکلف گریزان است و متکلفین را فرومایه میداند.برخی از آثار وی عبارتند از:رساله صناعیه،شرح جوک باسشت،جوابیه میر به آقا مظفر کاشانی،رسالة الحرکه، میر فندرسکی سرانجام در سن 80 سالگی در سال 1050 قمری دعوت حق را لبیک گفت و در قبرستان تخت فولات اصفهان به خاک سپرده شد.
خلاصه ماشینی:
برخی دیگر نیز قائل به مشائی بودن او میباشند و البته آنچه از مباحث فلسفی صریح میر برمیآید جز عقیده اخیر را تأیید نمیکند میر فندرسکی سالیانی را در هندوستان به سیر آفاقی و انفسی سپری کرد و سخت از عرفان هندی متأثر گشته بود شرح او بر کتاب"جوک باسشت"یادگار آن ایام است.
غزلی از حافظس به خط میر عماد قزوینی به دور بقعهء وی نگاشته شده:20"روضه خلد برین خلوت درویشان است" برخی از ناآگاهان میر را اشراقی و برخی دیگر جامع طریقین مشاء و اشراق میدانند ولی هرگز از مطالعه آثارش چنین استنباط نمیشود و در سراسر آثار موجود وی عبارتی که صریحا حاکی از عقاید و اصول ویژه مشرب اشراق باشد یافت نمیشود البته معدودی ابیات دوپهلو در قصیده مشهورش یافت میشود که شارحین در تفسیر آنها اختلاف کردهاند برخی به مذاق اشراقی خویش تفسیر کرده و حتی متضمن طعن به اکابر مشائی دانستهاند و برخی با شیوه مشائی آن ابیات را تحلیل نمودهاند ولی آنچه میر در آن صریحا ابراز عقیده فرموده همگی طبق مسلک مشائی است و آنچه برای محقق حجّت است عقیده صریح میر است و بس که عبارت دو پهلو را در طریق تحقیق قدر و منزلتی نیست زیرا متضمن ظنّ و گمان است و"انّ الظنّ لا یغنی من الحق شیئا".