چکیده:
مقالهء حاضر در پی تحقیق آراء عارف مشهور محی الدین ابن عربی درباره معاد میباشد جناب محی الدین ابن عربی در بین عارفان و متألهان مقامی بس منیع و والا دارد تا حدی که در بین اهل الله ملقب به القابی همچون شیخ اکبر، انسان کامل و ولی کامل شده است. جناب شیخ در معمول کتب خویش به مباحث اصول و فروع اعتقادی پرداخته و کمتر صفحهای از صفحات"فتوحات"یا"فصوص"را میتوان باز کرد و اشاراتی در خصوص توحید و ولایت و معاد نیافت و نیز در بین ابواب مطرح شده در"فتوحات"کمتر یایی به تفصیل و گستردگی باب معاد میرسد، ما در این مقاله کوشیدهایم تقریری صحیح و تا حدی تحلیلی از این مباحث را ارائه دهیم و همچنانکه میدانیم از جنجالیترین مباحث معاد بحث از کیفیت حشر و نشر اجساد در قیامت است در این میان شبههء آکل و مأکول بر التهاب بحث افزوده است.جناب شیخ در تبیین کیفیت حشرونشر اجساد بسیار متعبد به شریعت است و خویش را وامدار عولم دنی ختم الرسل محمد مصطفی(ص)میداند و تقوم نشهء قیامنت و حشر اجساد را براساس"عجب الذنب"میداند و سخت به معاد جسمانی معتقد است و از کسانی که تنها به اثبات معاد روحانی پرداختهاند انتقاد میکند و آنها را بیبهرهء از فیض نبوی قلمداد مینماید.
خلاصه ماشینی:
1)حکمای طبیعی ملاحده و مادیون که ماورای افق حس و محسوسات،عالم دیگری را مماثل با این عالم پذیرا نیستند بطور مطلق معاد را منکرند،آخوند ملا صدرا را در تبیین سخن اینان گوید: «از جمله اوهام عوامانه و آراء جاهلیت،سخن کسانی است که حشر نفوس و اجساد را ممتنع میدانند و گویند انسان جز همین هیکل محسوس نیست و آدمی با مرگ و زوال حیات فانی میشود و جز مواردی پراکنده از او چیزی باقی نمیماند و انسان نیز مانند حیوانات و نباتات است که وقتی از بین میروند دیگر اثری از آنها باقی نمیماند،لذا سعادت و شقاوت تنها منحصر در همین دنیاست.
ثالثا همانگونه که اساس خلقت ابتدایی بر عجب الذنب بود اعاده آن نیز بر همان اساس است و عین ثابته انسان محور تشخص اوست که هیچگاه از بین نرفته و نمیرود و با عنایت به نکات فوق به مبنای فکری ابن عربی در کیفیت معاد و حشر و نشر اجساد پی میبریم.