چکیده:
یکی از مباحث مهم قرآنی که همواره مورد مباحثه اندیشمندان قرار گرفته است، بحث از
جواز و عدم جواز ترجمه قرآن است. برخی قول به جواز را پذیرفته و عده ای دیگر
مستندات آنان را مورد کنکاش قرار داده و قائل به عدم جواز شدهاند.
هر دو دیدگاه نیز بین متفکران برجسته اسلامی، همراهانی دارد. آنچه در پیش روی دارید
بحث از همین موضوع است.
در این مقاله آراء و نظریات رشیدرضا که در تفسیر المنار، عدم جواز را مطرح ساخته و
پانزده دلیل بر آن اقامه نموده و نیز قول زرقانی که در مناهل العرفان، هشت دلیل
آورده است، مطرح شده و پاسخ اجمالی داده شده است.
در ادامه مقاله، دلایل جواز ترجمه نقل و مورد نقد و بررسی قرار گرفته است و در
پایان، دیدگاه مؤلف مبنی بر عدم امکان ترجمه قرآن، مورد ارزیابی قرار گرفته و دو
پیشنهاد به عنوان چاره کار، طرح شده است.
نخست آنکه، برای ترجمه در خصوص ترجمه قرآن کریم، معانی خاصی در نظر بگیریم و آن را
بیان محتوای کلی آیات بدانیم، بدیهی است در این صورت، اشکالات منکرین جواز ترجمه
بار نمی شود. دوم آنکه، واژه «ترجمه» را کنار نهیم و از واژه «تفسیر» استفاده
ببریم، چه اینکه این واژه در لغت به معنای تفسیر آمده است، در این حال نیز اشکالات
عدم جواز ترجمه بار نشده و هدف قائلین به ترجمه تأمین می شود.
خلاصه ماشینی:
"رشید رضا در جای دیگری در تفسیر خود، مشکلی از مشاکل ترجمه را عنوان میکند که با همین دلیل ارتباط دارد و میگوید: یکی دیگر از دلائل عدم جواز ترجمه قرآن این است که، مفردات عربی، معادل دقیق فارسی ندارند و این نه خاص زبان عربی، بلکه باز گرداندن هر زبانی به زبان دیگر مشکل است.
اما سخن اینجاست که اگر ترجمه، صرفا برای بیان مفهومی کلی از آیات قرآن باشد تا آنکه به غیر زبان قرآن تکلم میکند، بی بهره از مفاهیم آن نباشد، بااین نگرش آنچه که رشید رضا گفته است، قابل پذیرش نیست.
زمخشری در تفسیر این آیه شریفه میگوید: و قیل: ان معانیه فیها و به یحتج لابی حنیفه فی جواز القرائة بالفارسیة فی الصلاة علی القرآن اذا ترجم بغیرالعربیة حیث قیل و انه لفی زبرالاولین، لکون معانیه فیها»31 برخی گفتهاند یعنی معانی قرآن در کتب قدیم هست، و همین باعث شده که ابوحنیفه بگوید: قرائت قرآن به فارسی در نماز، مانعی ندارد، چرا که قرآن اگر به غیر عربی هم ترجمه شود، قرآن است و خداوند فرموده است: «و انه لفی زبرالاولین» یعنی معانی قرآن در کتب پیشین هست.
در پاسخ این استدلال میتوان گفت: هرچند ترجمه قرآن، موجب هدایت غیر مسلمانان به اسلام میشود ولی این تنها راه تبلیغ دین نمیباشد، خاصه آنکه نباید ضرر مفاهیم ناقص ترجمه و نیز ناتوانی آن در بیان برخی موارد اعجاز قرآن نادیده گرفته شود."