خلاصه ماشینی:
"(2) و اما شخصیت سوم نیز یکی از مفسران بزرگ و معاصر با مرحوم شیخ طوسی و مؤلف تفسیر «جامع التأویل لمحکم التنزیل»در بیست جلد طبق مذهب اعتزال است و اتفاقا از اهالی اصفهان و مشهور به ابو مسلم اصفهانی است.
مرحوم آغاز بزرگ طهرانی در الذریعه در مورد تفسیر این شخص میگوید:«تفسیر کهن ابو مسلم اصفهانی همانگونه که در کشف الظنون آمده است، نوشته محمدبن علیبن محمد بن الحسین بن مهریزد اصفهانی معتزلی مذهب و متوفای جمادی الثانی سال 459 در سن 93 سالگی است که در 20 جلد نوشته شده است، چنانکه در شذرات آمده است.
شخصی آراء ابومسلم را که در تفسیر فخر رازی آمده است جمعآوری نمود و آن را در 103 صفحه به نام«ملتقط جامع التأویل لحکم النتزیل»به چاپ رسانیده است، ولی ما به هیچ بخش از کتاب ابو مسلم دست نیافتیم، علیرغم اینکه سیوطی در«معترک الاقران فی اعجاز القرآن»مطلب طولانی و مهمی را از او در مورد وجوه اعجاز قرآن نقل نموده است، معلوم نیست که آیا سیوطی کتاب مذکور را در اختیار داشته است که میگوید:«قال الاصفهانی فی تفسیره»یا اینکه او نیز به طور غیرمستقیم از افراد دیگر، سخنان او را نقل کرده است.
(34) عرض امانت بر آسمان و زمین و کوه و انسان ابو مسلم در ذیل آیه 72 سوره احزاب (انا عرضنا الامانة علی السموات و الارض و الجبال فابین ان یحملها و اشفقن منها فحملها الانسان انه کان ظلوما جهولا)، میگوید:معنای عرضنا«عارضنا» است زیرا عرض یک چیز بر چیز دیگر به معنای معارضه و در عرض یکدیگر گذاردن است و امانت عبارت از آن عهد الهی است که بندگان درباره امر و نهی و انزال کتاب و ارسال رسل نموده و پیمان از همگان گرفته است."