چکیده:
تاریخ ادبیات آیرانء نام ابن یمین فریومدی شاعر قرن هشتم هجری را با حاکمان
سربداری و عصر و روزگار آنان پیوند زدهاست؛ این پیوند و ارتباط خود منشا مطرح
شدن بسیاری از انتقادهای ارزشی و ضد آرزشی و نقدهای اخلاقی و شعرشناسانه
نسبت به شعر و شاعری وی گردیده است. در این جستار با در نظر گرفتن تاریخ
سیاسی- حکومتی- اجتماعی ایران و به ویژه خراسان قرن هشتم هجری به بحث و
بررسی دربارة این نظریات پرداخته میشود. ویژگی اصلی تاریخ سیاسی- حکومتی
این عصر مرکزگریزی آن و تبدیل حکومت مرکزی به حکومتهای متعدد محلی
است که ساختار ملوک الطوایفی آشفته و نابسامان آنء بر کل جامعه تاثیر منفی
گذاشته است. ابن یمین نیز در این آشوب- سرگردان بین دربارها- به عنوان شاعر
برجستة این عصر ناگزیر در مدح حاکمان مختلف و از جمله سربداران قصاید فراوانی
سروده است. در این جستار با بررسی آلزامات قهری و جبری حکومتها و همچنین
با بررسی مفهوم و ساختار قصاید و قطعات ابن یمین به عنوان دو قالب برای دو ژانر
مختلف به دفاع از ابن یمین در برابر هجوم منقدین پرداخته میشود.
The history of Iranian literature has linked the name of IbneYamin Faryumdi,
a poet of the 8th century AH. , with Sarbedari rulers and their era. This
connection has become the source of many value and anti-value criticisms and
moral and poetic criticisms towards his poetry. In this essay, considering the
political-government-social history of Iran and especially Khorasan of the 8th
century of Hijri, these ideas are discussed. The main feature of the politicalgovernmental
history of this era is its centripetal and the transformation of
the central government into multiple local governments, whose chaotic and
disorderly clan structure has had a negative impact on the entire society.
IbneYamin also wrote many poems in praise of various rulers including
Sarbedaran, as a prominent poet of this era, in this chaos - wandering
between the courts. In this essay, the defense of IbneYamin against the
offense of critics is discussed by examining the coercive requirements of
governments and also by examining the concept and structure of IbneYamin's
poems of praise and Gataat as two forms for two different genres.
خلاصه ماشینی:
253 چکيده تاريخ ادبيات ايران ، نام ابن يمين فريومدي شاعر قرن هشتم هجري را با حاکمان سربداري و عصر و روزگار آنان پيوند زده است ؛ اين پيوند و ارتباط خود منشأ مطرح شدن بسياري از انتقادهاي ارزشي و ضد ارزشي و نقدهاي اخلاقي و شعرشناسانه نسبت به شعر و شاعري وي گرديده است .
٢. ابن يمين در خراسان قرن هشتم هجري برخي به تأثير آشفتگي و بيثباتي سياسي- اجتماعي ايران در شعر ابن يمين ٢٥٥ اشاره کرده اند: يعني جهت گيريهاي مختلف مدحي ابن يمين و تعدد ممدوحين او را آيينۀ تمام نماي تأثير پذيري شاعر از اوضاع نابسامان حکومتي- سياسي آن روزگار ميدانند؛ مثلا معتقدند اين آشوب ها و بحران ها «به نوعي تشتت خاطر و تضاد آراء و دوگانگي در رفتار و کردار» در شعر او منجر شده است .
(همان ، ٦٧ و ٦٦) گذشته از اينکه اين انتقاد تا چه حد درست است بايد در نظر داشت که سخن گفتن دربارة ابن يمين و شعر او بدون در نظر گرفتن بستر تاريخي دوران زندگاني وي و بدون بررسي زمينه هاي حکومتي- سياسي عصر او ، پژوهشي سامان مند و در نتيجه محققانه نخواهد بود .
برخي از آنجا که حکومت سربداران ، حکومتي شيعي و جنبشي ديني و ظلم - ستيز و مدافع حقوق مردم فرودست و ضعيف بوده است و براي اين حکومت ارزش - هاي سياسي- ديني قائل بوده اند؛ ابن يمين و مدايح او در باب حاکمان سربداري را «قابل قبول و پسنديده » دانسته اند (هادي،١٣٩٠: ٢٧٧) .