چکیده:
تقیه راهبردی کاملا عقلایی بر مبنای ترجیح اهم بر مهم است که مورد پذیرش جمیع عقلا از هر دین و نحلهی فکری میباشد. در شرع مقدس اسلام نیز اجمالا مورد پذیرش همهی فقیهان و مفسران فریقین بوده، و آیهی بیست و هشتم سورهی آلعمران، عمده دلیل مجوّز شرعی تقیه محسوب میشود. این مقاله که بهشیوهی توصیفی – تحلیلی و با استفاده از دادههای کتابخانهای تدوین یافته است؛ در پی پاسخ بهاین پرسش ترکیبی است که: مستند قرآنی تقیه از منظر آلوسی و علامه طباطبایی چیست؟ و ایراد آلوسی بر دیدگاه شیعه در مورد تقیه و پاسخ علامه طباطبایی بهآن چه میباشد؟ نتیجهی حاصل از این تحقیق این است که مفاد آیهی مذکوربهطور مفصل توسط این دو مفسر مورد بحث قرار گرفته و مشروعیت تقیه اثبات گردیده است. البته ادعای آلوسی این است که شیعه در تجویز تقیه، راه افراط را در پیش گرفته؛ ولی با پاسخهای متقن و معتبری که از سوی علامه طباطبایی داده شده، مشخص گردیده که این اتهام و ادعای آلوسی نسبت بهشیعیان، درست نیست. ضمنا در پرتو این تحقیق مشخص گردید که تنها اختلاف فریقین، در میزان و خصوصیات جواز تقیه است که پس از گزارش اقوال دو مفسر در بیان مفاد «استثنا» و «مستثنی منه» در آیه مذکور، بدان پرداخته میشود.
AbstractTaqiyyah or dissimulation is a completely rational strategy based on the preference of the most important over the important, which is accepted by all rational people from every religion and school of thought. In the Holy Sharia of Islam, it has been generally accepted by all the jurists and commentators of the main schools of thought, and the twenty-eighth verse of Surah Al-e ‘Imran is considered the main religious reason for the permissibility of Taqiyyah. This article, which has been conducted through a descriptive-analytical method and using library data seeks to answer this combined question: What is the Qur’anic evidence of Taqiyyah from the perspective of Alousi and Allameh Tabatabai? And what is Alousi’s objection to the Shia view on Taqiyyah and Allameh Tabatabai’s answer to it? The result of this research is that the content of the mentioned verse has been discussed in detail by these two commentators and the legitimacy of Taqiyyah has been proven. Of course, Alousi’s claim is that the Shia has taken the extreme path in prescribing Taqiyyah; But with the valid and reliable answers given by Allameh Tabatabai, it is clear that this accusation and claim of Alousi against the Shiites is not true. In addition, in the light of this research, it was determined that the only difference between the parties is in the extent and characteristics of the permissibility of Taqiyyah, which will be discussed after reporting the words of two commentators in stating the items of “exception” in the mentioned verse.
خلاصه ماشینی:
مطالعات تفسیری آلاءالرحمن فصلنامه علمی-تخصصی گروه علمی-تربیتی تفسیر و علوم قرآن جامعةالزهراء سال اول * شماره سوم * بهار ۱۴۰۲ (( بررسی تطبیقی مستند قرآنی «تقیه» از منظر آلوسی و علامه طباطبایی( زهرا لطفی افین 1 چکیده تقیه راهبردی کاملا عقلایی بر مبنای ترجیح اهم بر مهم است که مورد پذیرش جمیع عقلا از هر دین و نحلهی فکری میباشد.
آلوسی با استناد بهذیل آیهی بیست و هشتم سورهی آلعمران، معتقد بهمشروعیت «تقیه» میباشد؛ البته وی در همین حوزهی مهم قرآنی، شوربختانه، اتهامات ناروایی را متوجه فقیهان و مفسران شیعه نموده است؛ او در مورد آیهی صد و ششم سورهی نحل نیز که نزد شیعه از جمله ادلهی جواز تقیه محسوب میگردد، بهطرح بحث اکراه و احکام مترتب بر آنکه ارتباط بسیار نزدیکی با بحث تقیه دارد، پرداخته است، ولی عمدهی بحث ایشان در مورد تقیه، در ذیل آیهی بیست و هشتم آل عمران مطرح گشته است.
از آنجا که رویهی تحقیق حاضر، تطبیق و مقارنه است، برای تثبیت عقلائیت تقیه، کلمات علامه طباطبایی در تفسیر المیزان را نیز متعرض میشویم؛ زیرا در پارهای از موارد، مؤلف المیزان، متعرض آراء تفسیری آلوسی شده و بهنقد دیدگاههای وی در حوزهی مورد بحث پرداخته است؛ طبیعتا اعمال این شیوه، از سویی موجب میشود تا نوشتار ما جنبهتطبیقی بین دو تفسیر مهم فریقین پیدا کند و از ناحیه دیگر، سبب آسانتر شدن ارائهی قضاوت درست از سوی خوانندگان خواهد شد.