چکیده:
باوجود تخمینهای مختلفی که در خصوص راهبردهای موثر در ایجاد روشنایی طبیعی و آسایش بصری در پیکرهی خانههای سنتی ایران بیان گردیده، ارزیابی کمی دقیق بر میزان کارایی و کیفیت آن، مشخص نشده است. در معماری دوره قاجار جهت استفاده حداکثری از نور طبیعی روز چه راهبردهایی به کار گرفته میشده و این مهم تا چه میزان در بناهای مسکونی سنتی شهر تهران بهواسطه نوسان شدت تابش و امکان بروز خیرگی موردتوجه بوده است؟ این پژوهش سعی دارد تا به تدقیق و شناسایی راهبردهای موثر بر میزان مطلوبیت بهرهمندی از نور طبیعی روز و آسایش بصری در خانههای سنتی دوره قاجار در محله عودلاجان شهر تهران بپردازد. نوشتار حاضر از پارادایم کمی و راهبرد شبیهسازی برخوردار بوده که برای محاسبات خود، از نرمافزار راینوسروس و مبتنی بر شواهد برگرفته از خوانش کالبدی ساختار فضایی خانههای سنتی شهر تهران در دوره قاجار بهصورت نمونهگیری غیر تصادفی استفاده نموده است. نتایج به دست آمده نشان داد که آتونومی نور روز فضایی در اکثریت اتاقهای تحت بررسی در سطح قابل قبولی (بیش از 50٪) بوده و بنابراین این اتاقها بهخوبی توسط نور طبیعی روشن شدهاند. علاوه بر این، مقایسه دادههای این تحلیلها نشان میدهد که نسبت بهکاررفته در سطح نورگیرها در حدود 19. 20% مساحت کف اتاق و جهت غالب نورگیری از جبهه جنوبی بوده است. همچنین، تمام اتاقها ازلحاظ احتمال بروز خیرگی در سطح قابلقبول ذکر شده در استانداردهای نورپردازی قرار میگیرند.
the problem statement: despite various estimates that have been made about the effective strategies in creating natural light and visual comfort in the structure of traditional iranian houses, a precise quantitative evaluation of their efficiency and quality has not been determined. main question: what strategies were used in qajar architecture to make the most use of natural daylight and how much was this important in traditional residential buildings of tehran city due to the fluctuation of radiation intensity and the possibility of glare? objective: this research aims to investigate and identify the effective strategies on the desirability of benefiting from natural daylight and visual comfort in traditional houses of qajar period in oudlajan neighborhood of tehran. research method: the present paper is based on a quantitative paradigm and a simulation strategy that uses rhino software and evidence derived from reading the physical structure of traditional houses of tehran city in qajar period by non-random sampling for its calculations. conclusion: the results showed that the daylight autonomy of the space in the majority of the rooms under study was at an acceptable level (more than 50%) and therefore these rooms were well lit by natural light. in addition, the comparison of the data of these analyses shows that the ratio used in the light-receiving surfaces was about 19.20% of the floor area of the room and the dominant direction of the light-receiving was from the south front. also, all the rooms are in the acceptable level of glare probability mentioned in the lighting standards.
خلاصه ماشینی:
S. Green Building Council (USGBC) جدول ١- خلاصه اي از تحقيقات در زمينه مشابه روش ابزار گردآوري رديف پژوهشگران ابزار تحليل مؤلفه ها پژوهش -مطالعات کتابخانه اي رنگ -مطالعات ميداني شبيه سازي درصد مساحت پنجره بر جدار نما طاهبــاز، جليليــان ، موســوي و 1 شبه تجربي بـا نـرم افـزار مصالح کاظم زاده (١٣٩٢) راينوســروس عملکرد نور روز جهت گيري -مطالعات کتابخانه اي درصد بازتاب نور شيشه مطالعـــــــه -مطالعات ميداني محاســــبات جهت گيري ٢ موسوي و همکاران (١٣٩٩) موردي عددي هندسه تناسبات حق شـناس ، بمانيـان و قيـابکلو -مطالعات کتابخانه اي ســــنجش و رنگ 3 شبه تجربي (1395) -مطالعات ميداني آزمايش درصد بازتاب نور شيشه مطالعات کتابخانه اي درصد مساحت پنجره بر جدار نما -مطالعات ميداني مصالح مدهوشــيان نــژاد و عســکري محاســــبات 14 تجربي رنگ الموتي (١٣٩٥) عددي تناسبات هندسه مطالعات کتابخانه اي شبيه سازي هندسه ٥ کاظم زاده و طاهباز (١٣٩٢) شبه تجربي بـا نـرم افـزار جهت گيري اکوتکت ٦ & GorjiMahlabani مطالعات کتابخانه اي محاســــبات رنگ 6 نمونه موردي MofradBoushehri (2017) عددي مشخصات فيزيکي شيشه 7 & Faghihi, Quintas استدلالي مطالعات کتابخانه اي - تأثيرات رواني Almeida (2017) & Tahbaz, Mousavi نمونه موردي -مطالعات کتابخانه اي محاســــبات عملکرد نور روز 8 (٢٠١١) Jalilian - مطالعه ميداني عددي هندسه اســــــتدلال -مطالعات کتابخانه اي & 10 Javani Javani, - تأثيرات رواني (٢٠١٠) Moshkforoush منطقي -مصاحبه -تجربي -مطالعات کتابخانه اي درصد بازتاب نور شيشه محاســــبات 11 (٢٠٠٩) Tahbaz&Moosavi-مطالعــــــه -مشاهده جهت گيري عددي ميداني هندسه 5 Rhinoceros 7 SR34 6 Ecotect در زمينه روشنايي و نور روز و محاسبه بسندگي و مطلوبيت آن شاخص هاي بسياري از سوي منابع مختلف معرفي شده است که به طورکلي مي توان به صورت شاخص هاي پويا شامل روشنايي مفيد روز٧ (UDI)، کفايت نور روز٨ (DA)، آتونومي نور روز فضايي (sDA)، آتونومي نور روز پيوسته (CDA)، آتونومي نور روز بيشينه (DAmax) و تشعشع سالانه نور خورشيد (ASE) که وضعيت نورگيري در يک بازه زماني مشخص را بررسي مي کنند و شاخص هاي ثابت نور روز ازجمله سطح روشنايي، شاخص نور روز DF، يکنواختي روشنايي ٩ است که از اين ميان ، شاخص ها sDA,DGP با توجه به بحث اقليم تهران و وجود تابش مستقيم در غالب زمان روز و همچنين ماهيت درصدي اين شاخص ها و درنتيجه کاهش تأثير ابعاد اتاق در نتايج پژوهش برگزيده شدند که در زير به بررسي مفهوم آن ها پرداخته مي شود.