چکیده:
داستان «سفر برزویه طبیب به هند» روایات گوناگونی دارد که میتوان تمامی آنها را در دو گروه، یکی تحریر بلندتر و دیگری تحریر کوتاهتر طبقهبندی و مقایسه کرد. در داستان بلندتر برزویه پزشک خسرو اول، انوشیروان به هند میرود تا کتاب کلیله و دمنه را یافته و با خود به ایران آورَد. در تحریر کوتاهتر، داستان به صورت تمثیل بیان شده است. به این ترتیب که برزویه در کتابی خوانده است که گیاهی بر کوههای سرزمین هند میروید که مردگان را زنده میکند، او برای یافتن این گیاه به هند میرود ولی با وجود جستجوی بسیار آن را نمییابد. در پایان وی درمییابد که سرچشمه این راز، تمثیلی حکیمانه است و منظور از گیاه زندگیبخش، دانش است که بیخردان (= مردگان) را زنده میکند؛ بنابر این سعی میکند تا کتابهایی را که منشاء حکمت و داناییاند از هند جمعآوری کند و با خود به ایران بیاورد. آنچه در این گزارش به آن پرداخته شده است، بررسی و مقایسة روایتی در کتاب پهلوی وجرکرد دینی است که بسیار به تحریر کوتاهترِ داستان سفر برزویه به هند شبیه است. در این روایت اوشنر دانا تمثیل گیاه زندگیبخش را بیان میکند.
The story of "Burzoya’s voyage to India" has a variety of narratives which can be classified and compared in two groups: the longer story and the shorter one. In the longer story Burzoya, the physician of the time of Xosrow I, Anosirvan, goes to India to find Kalila wa Demna and bring it to Iran. In the Shorter story an allegory is narrated: Burzoya has read in a book that, a plant which is grown on the mountains of India, revives the dead; so he goes to India to find the plant but he can’t find it despite an exhaustive search. Finally he realizes that the source of this mystery is an allegory, thus the plant is knowledge which brings unwise (=dead) man back to life. Then he tries to collect the books of wisdom and bring them to Iran. In this article, we quote an allegory story from a Zoroastrian religious book, Vijarkard i denig, which is parallel to the shorter story; in this tale the Wise Osnar narrates the allegory of the plant of life.
خلاصه ماشینی:
٤- در دستنوشته هاي متن عربي کليله و دمنه و ترجمه هاي آن به زبانهاي ديگر (صفحه ٥٢: زيرنويس ١) پيش از داستان «شير و گاو» چند فصل مقدماتي ديده ميشود: (١)مقدمه اي به قلم علي بن الشاه الفارسي با اين مضمون که شخصي به نام بيدپاي برهمن چگونه کتاب کليله و دمنه را براي دبشلم شاه نوشته است و کسري انوشيروان که خواستار اين کتاب شده، برزويه طبيب را براي به دست آوردن آن روانه کرده است ، اين مقدمه تنها در برخي از دستنوشته هاي عربي و فارسي وجود دارد؛ (٢)داستان سفر برزويه به هند؛ (٣) «باب ابن مقفع » که در همۀ دستنويس ها بجز متون سرياني کهن و متأخر و منظومۀ ابن الهباريه ديده ميشود؛ (٤) «باب برزويۀ طبيب » که در همۀ دستنويس ها بجز متن سرياني کهن وجود دارد (دوبلوا، ١٣٨٢: ٦٣-٦٧).
تفسير و شرح تمثيل «رازگونۀ» گياه زندگيبخش از زبان اوشنر دانا در کتاب وجرکرد ديني، تمثيلي است که احتمالا نمونه هاي بسياري در سخنان دانايان ايران باستان داشته است و يکي از آنها در روايت کوتاهتر «سفر برزويه طبيب به هند» باقي مانده است .
پيش از دوبلوا، بنفي تحرير کوتاهتر را کهن تر و داراي اصالت دانسته است ، در حالي که هرتل ٤ بر اين باور است که داستان گياه حياتبخش موضوعي رايج در فرهنگ عامۀ سراسر جهان است و از بحث خود چنين نتيجه گرفته 1 ١- براي متن پهلوي و ترجمه انگليسي اندرز اوشنر دانا نک دابار، ١٩٣٠.