چکیده:
بحث اشتغال، یکی از مسائل مهم در علم نحو است که باعث تغییر در ساختار عادی جمله شده و با چینش جدید کلمات، در معنای جمله تغییر ایجاد میکند. این تغییر ساختاری در کنار شباهت این قالب بیانی با اسلوبهای دیگر مانند تقدیم مفعولبه، اهمیت بررسی و فهم معنای این باب را دوچندان میکند. در کتب نحوی بحثهای فراوانی پیرامون بررسی احکام لفظی باب اشتغال مطرح شده امّا غرض استعمالی این باب کمتر مورد توجّه قرار گرفته است. به همین دلیل در این نگاشته تلاش شده تا با تکیه بر کتاب «معانی النحو» اثر فاضل سامرّایی به شناخت معنای باب اشتغال و تطبیق آن بر آیات قرآن کریم پرداخته شود. ساختار باب اشتغال، از جهت خبردادن از اسم پیشین، شبیه مبتدا و خبر است ولی وجود تفاوت اعرابی و اسلوب خاص، سبب شده است که نوعی اخبار ثانوی و فرعی در آن صورت پذیرد.
خلاصه ماشینی:
باب اشتغال از دیدگاه نحو معناگرا در کتاب معانی النحوبا تطبیق بر آیات قرآن کریم علی تحویلیان دریافت: 07/09/1401؛ پذیرش: 07/05/1402 چکیده بحث اشتغال، یکی از مسائل مهم در علم نحو است که باعث تغییر در ساختار عادی جمله شده و با چینش جدید کلمات، در معنای جمله تغییر ایجاد میکند.
ساختار باب اشتغال، از جهت خبردادن از اسم پیشین، شبیه مبتدا و خبر است ولی وجود تفاوت اعرابی و اسلوب خاص، سبب شده است که نوعی اِخبار ثانوی و فرعی در آن صورت پذیرد.
خود ابن هشام در ادامه، گفته که اگر نکته معنایی خاصی مدّ نظر گوینده باشد، میتوان با این قاعده مخالفت نمود؛ امّا به گفته سامرّایی، فعل در تقدیر هیچگاه در هیچیک از استعمالات این باب به صورت آشکار نیامده است، پس چگونه نمیتوان با اطمینان گفت که جایگاه فعل مقدّر، پس از اسم مشتغلعنه است؟ اشکال دوم، نبودن معنای تخصیص در برخی از استعمالات است.
ج) معنای باب اشتغال با تطبیق بر آیات قرآن به اعتقاد مؤلّف کتاب معانی النحو، باب اشتغال، اسلوبی ویژه برای فهماندن معنایی خاص است که در بخش حاضر به بررسی این اسلوب پرداخته میشود.
بنابراین نکته مهم در باب اشتغال، این است که اسم مشغولعنه، میتوانست به صورت مبتدا بیاید ولی منصوب واقع شده تا محور اصلی سخن، مسندالیه باشد و در درجهای پایینتر، از اسم مشتغلعنه نیز خبر داده شود که از این نوع اِخبار، با تعبیر «اِخبار ثانوی و فرعی» در مقابل «اِخبار اصلی» یاد میشود.