چکیده:
اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ درﺻـــﺪد ﺑﺮرﺳـــﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ اﯾﺮاﻧﯿﺎن در ﺗﺎرﯾﺦ ﻓﮑﺮی و ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺷـــﯿﻌﻪ اﺳـــﺖ. اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ اﺳﻼم ﻣﯽزﯾﺴﺘﻨﺪ، اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎری داﺷﺘﻨﺪ. ﻧﻘﺶ اﯾﺮاﻧﯿﺎن در ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎی اﻧﺴــﺎﻧﯽ ﺷــﯿﻌﻪ ﻣﻘﺪمﺗﺮ اﺳــﺖ ﯾﺎ در ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎی ﻣﻨﻄﻘﻪای؟ ﺣﻀــﻮر اﯾﺮاﻧﯿﺎن در ﻣﺘﻦ اﺳﻼم و ﺗﺸﯿﻊ در ﭼﻪ ﺑﺮﻫﻪ و زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮدهاﺳﺖ؟ دوﻧﺎﻟﺪﺳﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺻﺤﯿﺤﯽ از ﺧﻮاﻧﺶ اﯾﺮاﻧﯿﺎن از ا ﺳﻼم و ﺗ ﺸﯿﻊ دا ﺷﺘﻪ ﯾﺎﺧﯿﺮ؟ آﯾﺎ ﺷﯿﻌﯿﺎن در ﻧﻘﺶآﻓﺮﯾﻨﯽﻫﺎی ﺧﻮد در ﺻﺪد اﺣﻘﺎقﺣﻖ ﻓﮑﺮی و ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﺎ ﺗﻨﻬﺎ داﻋﯿﮥ ﺑﻮﻣﯽ و وراﺛﺘﯽ و ﻣﻠﯽ را دا ﺷﺘﻨﺪ؟ ﺑﺮﺧﻮرد اﻣﺎﻣﺎن ﺷﯿﻌﻪ ﺑﺎ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮدهاﺳﺖ و آﻧﺎن را در ﭼﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﻗﺮار داده اﻧﺪ؟
خلاصه ماشینی:
این دعوت از حاکم ایران و همچنین از باقی پادشاهان دعوتشده، بهدلیل موقعیت جغرافیایای بود که مناطق تحت سلطۀ آنها دارا بودند؛ چون این مناطق در همسایگی سرزمینهای اسلامی قرار میگرفتند، پس ابتدا باید دعوتی صورت میپذیرفت تا اگر پساز آن جنگی رخ میداد، درواقع حجت بر آنان تمام میبود.
نامۀ پیامبر اسلام آغازی بود برای نمایان شدن نقش ایران در جغرافیای اسلام که با سرزمینگشاییهای دو خلیفۀ مسلمانان، ابوبکر و عمر، و با فتح ایران جایگاه منطقهای خود را بهدست آورد؛ اما ایران چون در این برهه از زمان هنوز با مذهب شیعه آشنا نبود، لذا دونالدسن چیزی نقل نمیکند.
در باب تاریخ آلبویه ذکر میکند که آنان ابتدا در سپاه مرداویج بن مازیار بودند که ادعای برگرداندن حکومت و دودمان ساسانیان را داشت و قصد برانداختن حکومت عباسیان را داشت، حتّی تا اصفهان و خوزستان نیز نفوذ کرد؛ اما توسط خدمهاش کشته شد و به مقصود خود نرسید.
در باب بیست و هشتم کتاب به ذکر نام علمای شیعه میپردازد که علیرغم دولت آلبویه که آزادی شیعیان بهدست آمد و پساز آن دولت صفویه، اما در دولتهای دیگر که بر سر کار آمدند، ازجمله سلجوقیان و تیموریان شیعیان تقیه را پیشه کردند و عزلت داشتند ازجمله شیخ طبرسی که از مشهد به سبزوار نقل مکان کرد و روش تقیه را بهکار گرفت؛ اما در خلال حکومتهای غیر شیعی علمایی فرصت را غنیمت میشمردند و سعی در همراه کردن پادشاهان آنان داشتند، ازجمله خواجه نصیر که هلاکو را باخود همراه کرد و فتح بغداد به کمک او انجام شد.