چکیده:
وﺿﻮع ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﻣﻌﻨﻮی ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﻫﻨﺮ و اﺑﺘﮑﺎرات اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﺑﺤﺚ ﻧﻮﯾﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ. ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﺪاﯾﺶ اﻧﺴﺎن، ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﻣﻌﻨﻮی ﻧﯿﺰ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ. ﭼﺮا ﮐﻪ ﻓﮑﺮ، ﻗﺪرت ﻻﯾﻨﻔﮑﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﯿﭻ وﻗﺖ از آن ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺒﻮده و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر رﻓﻊ ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﺧﻮد از آن ﺑﻬﺮه ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﻣﺮوزه درﺑﺎره اﻫﻤﯿﺖ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﻣﻌﻨﻮی و ﺣﻔﻆ آن در ﺳﻄﻮح ﻣﻠﯽ، ﻣﻨﻄﻘﻪ ای و ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﺮاواﻧﯽ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ و ﮔﺴﺘﺮش ارﺗﺒﺎﻃﺎت از ﻃﺮﯾﻖ ﺷﺒﮑﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ و ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺳﺮﯾﻊ و آﺳﺎن ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻃﻼﻋﺎت و ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮﺧﯽ اﻓﺮاد از آﺛﺎر و دﺳﺘﺎوردﻫﺎی دﯾﮕﺮان ﺑﺮ اﻫﻤﯿﺖ ﺣﻔﻆ اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ و اﻋﺘﺒﺎر آن اﻓﺰوده اﺳﺖ. آﺛﺎر و ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻣﻌﻨﻮی و ﻓﮑﺮی ﮐﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح، اﺧﺘﺮاع، ﻣﺤﺘﻮای اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ، ﮐﺘﺎب و ﻏﯿﺮه ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻏﯿﺮ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ، ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن اﺳﺘﻔﺎده و ﯾﺎ ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده ای ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل دارد اﺗﻔﺎق ﺑﯿﻔﺘﺪ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ ﺣﻘﻮق و اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ را ﺑﺮای ﻣﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﻣﻌﻨﻮی اﮔﺮ ﭼﻪ در ﺣﻘﻮق ﻣﻮﺿﻮﻋﻪ دارای ﺳﺎﺑﻘﻪ ای ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻃﻮﻻﻧﯽ اﺳﺖ، اﻣﺎ در ﻓﻘﻪ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺴﺘﺤﺪﺛﻪ ﻓﻘﻬﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻓﻘﻬﺎی ﺷﯿﻌﻪ ادﻟﻪ ای ﺑﺴﯿﺎری را ﺑﺮای ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ اﯾﻦ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ و ﻋﺪه ای از ﻓﻘﻬﺎ ﻧﯿﺰ دﻻﯾﻞ ﻋﺪم ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ آن را اراﺋﻪ داده اﻧﺪ. ﻫﺪف از ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮرﺳﯽ وﺿﻌﯿﺖ ورﻗﻪ اﺑﺪاع ﺑﯿﻮﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی و ﻣﯿﮑﺮوارﮔﺎﻧﯿﺴﻢﻫﺎ از دﯾﺪﮔﺎه ﻓﻘﻪ و ﺣﻘﻮق ﻣﻮﺿﻮﻋﻪ اﯾﺮان ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ اﺳﻨﺎدی ﺑﻪ ﺟﻤﻊ آوری داده ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺑﯿﻮﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯿﮑﺮوارﮔﺎﻧﯿﺴﻢ ﻫﺎ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﭘﯿﻨﺸﻬﺎداﺗﯽ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ اراﺋﻪ ﮔﺮدﯾﺪ.
خلاصه ماشینی:
با این ترتیب اگر نقاش معروفی به طور مثال مرحوم كمال الملک با الهام گرفتن از قله دماوند، منظره و تابلویی را ترسیم کرده باشد و ده سال بعد، هنرمند دیگری از همان منظرگاه تابلوی مشابه تابلوی قبلی ترسیم کند، بدون اینکه تابلوی قبلی را الگوی کار خود قرار داده باشد و تقلیدی در بین نباشد، تابلو دوم که شبیه تابلوی قبلی است، عرفا بدیع و جدید محسوب نمی گردد ولی چون در تابلو اخیر، شخصیت نقاش جدید تبلور دارد، چنین اثری اصیل محسوب است و قابلیت حمایت قانونی دارد 1 .
یعنی از یک سو پدید آورندهای حقي مادی دارد که براساس آن دارای حق مالکیت بر نسخه اصلی اثر و بهره برداری مالی از آن است و از سویی دیگر همو حتی معنوی و اخلاقی دارد که نمایانگر شخصیت وی است و بر این اساس می تواند هرگاه بخواهد اثر رانشر و عرضه نماید یا به معرض نمایش بگذارد و به بنابراین وقتی سخن از ماهیت حقوق پدید آورندگان به میان می آید باید مجموعه ی این ویژگی ها و اختصاصات مد نظر قرار گیرد.
چنان که از مجموع مطالب استفاده می شود، مالكيت های فکری نیز به عنوان منافع که از اصل یعنی شخصیت علمی و ملکه ی راسخه ی مالک حاصل شده است مورد تاکید قرار گرفته و از این جهت به تصریح فقهای مذاهب اربعهی اهل سنت داخل در محدودهی مال است و بدیهی است چیزی که مال محسوب می شود تصرف در آن ، انحصار، خرید و فروش آن، وصیت، ارث و ...