چکیده:
ساحت ارتباطی انسان با دیگر انسانها و سبک زندگی اجتماعی او بخش مهمی از معارف و احکام قرآن کریم را به خود اختصاص دادهاند. قرآن، هم خطوط کلی بسیاری از آموزههای معاشرتی را در قالب «بایدها و نبایدها» و هم برخی مبانی و زیرساختهای این آموزهها را در قالب «هستها و نیستها» بیان کرده است. درباره آموزههای معاشرت، هم پژوهشها و هم نگاشتهها فراواناند؛ ولی مبناپژوهی معاشرت مورد توجه قرآنپژوهان قرار نگرفته و همین، بایستگی این پژوهش را توجیه میکند، از این رو مسئله اصلی این پژوهش، یافتن مبانی و پایه-های قرآنی آداب معاشرت است و یافتههای آن چنیناند: برخی مبانی قرآنیِ آداب معاشرت، مبنای آموزههای همگانی معاشرتاند و برخی دیگر مبنای آموزههای معاشرت با خصوص مؤمنان. دسته نخست عبارتاند از: 1. حرمت انسان؛ 2. ملازمه حق و تکلیف در روابط اجتماعی؛ 3. موازنه حق و تکلیف؛ 4. تقدم مصالح اجتماعی بر منافع فردی، و دسته دوم بدین شرحاند:حرمت ایمان؛ 2. برادری دینی؛ 3. ولایت ایمانی مؤمنان بر یکدیگر.این مقاله، به اجمال، اثرگذاری مبانی یادشده بر آموزههای معاشرتی را نیز بررسی میکند.روش تحقیق در این مقاله، نقلی- وحیانی و روش پردازش اطلاعات آن (دادهپردازی) تبیینی و تحلیلی، و روش گردآوری اطلاعات آن کتابخانهای است.
The field of human communication with other human beings and his social life style are an important part of the teachings and rulings of the Holy Quran. The Qur'an has expressed both the outlines of many social doctrines in the form of "do's and don'ts" and some foundations and infrastructures of these teachings in the form of "beings and non-beings". There are many researches and writings about social teachings; However, the study of the foundations of social behavior has not received the attention of Quranic scholars, and this justifies the necessity of this research, therefore, the main problem of this research is to find the Quranic foundations of social etiquette, and its findings are as follows: some The Quranic principles of social etiquette are the basis of general social teachings, and some others are the basis of the teachings of believers in particular. The first category consists of: 1. Human dignity; 2. Conjunction of right and duty in social relations; 3. Balance of rights and duties; 4. Precedence of social interests over individual interests, and the second category is as follows: 1. Sanctity of faith; 2. Religious brotherhood; 3. Faithful guardianship of believers over each other. This article, in brief, also examines the effect of the mentioned foundations on social teachings. The research method in this article is descriptive-revelation and its information processing method (data processing) is explanatory and analytical, and its information gathering method is library.
خلاصه ماشینی:
پژوهشي درباره مباني قرآني آداب معاشرت با تأکيد بر ديدگاه هاي آيت الله جوادي آملي علي مدبر (اسلامي) چکيده ساحت ارتباطي انسان با ديگر انسان ها و سبک زندگي اجتماعي او بخش مهمي از معـارف و احکـام قرآن کريم را به خود اختصاص داده اند.
قرآن کريم ، از يک سو بسـياري از آمـوزه هـاي معاشرت ، و از سوي ديگر برخي مباني آداب يادشده را بيان کرده و با توجه به اينکـه آموزه هاي معاشرتي قرآن مورد توجه مفسران و اخلاق پژوهان بوده ؛ ولي بـه بررسـي مباني قرآني آموزه هاي معاشرتي کمتر توجه شده است ، مقالـه حاضـر مـيکوشـد در جهت رفع اين کاستي گامي ابتدايي بردارد.
گفتني است که برخي از مباني مورد بحث در اين مقاله که مبـاني انسـان شـناختي آداب معاشرت اند، مباني آموزه هاي همگاني معاشرت اند (حرمت انسان ، ملازمه حـق و تکليف ، موازنه حق و تکليف ، تقدم مصالح اجتمـاعي بـر منـافع فـردي) و برخـي، مباني خاص آموزه هاي معاشرت با مؤمنان اند (حرمت ايمان ، بـرادري دينـي، ولايـت ايماني).
(جوادي آملي، ۱۳۸۸د: ۲۸۸) ۱۳ بر همين اساس ، درآياتي از قرآن کريم لزوم رعايت حرمت جـان آدميـان و تقبـيح تجاوز به آن ها آمده است (زمخشري، ۱۴۰۷: ۶۲۷/۱؛ سيد قطب ، ۱۴۲۵: ۲۲۲۵/۴)؛ ماننـد آيـه ۱۵۱ سوره انعام که کشتن بيگناهان را از «حرام هاي الهي» ميشمارد و آيـه ۳۳ سـوره مائده که کيفر دنيوي سنگيني بـراي محاربـان و مفسـدان در زمـين قـرار داده اسـت ؛ کساني که امنيت اجتماعي را برهم ميزنند و رعب و وحشت ايجاد ميکننـد و خـون بيگناهان را ميريزند.