چکیده:
بررسی و مقایسۀ محتوای کتابهای درسی نزد ملل و فرهنگهای گوناگون، از موضوعاتی است که در قلمرو ادبیات تطبیقی قرار میگیرد. وطن و هویت ملّی از مضامینی است که همواره مورد توجّه نهاد آموزش و پرورش بوده و در کتابهای درسی کشورهای مختلف به شکلهای گوناگون بدان پرداخته شده است. پژوهش حاضر بر آن است تا بر اساس مکتب آمریکایی، به بررسی تطبیقی مفهوم وطن و هویت ملّی در کتابهای فارسی ایران و کتابهای العربیّة سوریه در مقطع ابتدایی بپردازد. آثار مورد بررسی، شش کتاب فارسی و شش کتاب عربی، بر اساس آخرین تغییرات کتب آموزشی در ایران و سوریه است. یافتهها در این بررسی تطبیقی نشان میدهد که در کتابهای فارسی دورۀ ابتدایی، هویت دینی و مذهبی و مؤلّفههای وطن اسلامی بسامد بالایی دارد. در حالی که در کتابهای العربیّة، ستایش زبان و خطّ عربی از سویی و نپرداختن به مؤلّفههای دینی و مذهبی از سوی دیگر، جلب توجّه میکند. در کتابهای هر دو کشور، ستایش رزمندگان و شهدای راه وطن و معرّفی جاذبههای طبیعی، جغرافیایی، تاریخی و فرهنگی دیده میشود. کمتوجّهی نسبت به هویت قومی از موارد مشترک در کتابهای دو کشور است.
One of the issues that is worthy of investigation in the field of comparative literature is the content of textbooks and how they deal with different issues faced by students. Homeland and national identity are the topics that have always been considered in education and the textbooks of different countries have paid attention to them in various ways. The current research intends to study the concept of homeland and national identity in the Farsi and Al-Arabiya textbooks of Iran and Syria based on the American school of thought in comparative literature. The studied books are six Persian language and six Arabic language textbooks updated due to the latest changes in the textbooks of Iran and Syria. The findings from comparing the main elements of homeland in Iran indicate that, in Farsi textbooks for primary schools, the highest importance is given to the elements of religious identity and Islamic homeland. On the contrary, in Al-Arabiya textbooks, paying attention to the Arabic language and writing and not paying attention to religious elements are striking. Praising the combatants and martyrs of the homeland, introducing the natural attractions, geographical, historical, and cultural heritages, and paying less attention to ethnic identity are common points in the textbooks of both countries
خلاصه ماشینی:
با توجّه به اینکه در هر دو کشور، مقطع ابتدایی، شش سال است، آثار مورد بررسی، شش کتاب فارسی و شش کتاب عربی (ترم اول و دوم) بر اساس آخرین تغییرات کتابهای درسی در ایران و سوریه است.
ضرورت، اهمّیّت و هدف پژوهش حاضر بر آن است تا به تبیین مفهوم وطن و مسائل مرتبط با آن در کتابهای فارسی ایران و العربیة سوریه (مقطع ابتدایی) با رویکردی تطبیقی بپردازد و چگونگی نگاه جامعه و برنامهریزان کتابهای درسی دو کشور را به مقولۀ وطن و هویت ملّی مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.
پیشینة پژوهش دربارۀ بازتاب وطن و هویت ملّی در کتابهای فارسی دورۀ ابتدایی، پژوهشهایی در قالب مقاله صورت گرفته است که از آن جمله میتوان به این موارد اشاره کرد: «تبلور هویت ملّی در کتب درسی؛ بررسی محتوایی کتاب فارسی دورۀ ابتدایی»، فصلنامۀ مطالعات ملّی (1388) از علی منصوری و آزیتا فریدونی، «بررسی میزان توجّه به مؤلّفههای هویت ملّی در کتابهای درسی دورۀ آموزش ابتدایی»، فصلنامۀ مطالعات ملّی (1386) از ابراهیم صالحی عمران و طناز شکیباییان، «بررسی نقش کتابهای فارسی در شکلگیری هویت ملّی در کودکان مقطع ابتدایی»، همایش هویت کودکان ایران اسلامی (1397) از حمیدرضا هاشمیان و بتول هاشمیان، «بازنمایی مؤلّفههای هویت ملّی در کتب فارسی دورۀ ابتدایی»، نشریۀ خانواده و پژوهش (1391) از محمود شارعپور و همکاران.
نام و تصاویر شهر باستانی تدمر (پالمیرا) از سال اوّل تا ششم در کتابهای العربیّة آمده است و افزون بر آن، چند درس نیز به معرّفی این شهر و جاذبههای گردشگری آن مانند طاق پیروزی، معبد بل، خیابان مستقیم، تئاتر تدمر و ملکه زنوبیا اختصاص دارد (سوم:98، پنجم 2: 108).