چکیده:
یکی از عوامل اجتماعی- شناختی که در هر زبانی با استفاده از ابزار زبانی متفاوتی رمزگذاری میشود، مفهوم ادب است. درک و بیان مفهوم انتزاعی ادب تنها از طریق مفاهیم عینی و ملموس ممکن است؛ یعنی درک این مفاهیم انتزاعی از طریق بیان این مفاهیم در قالب عینی تسهیل میشود. ازآنجاکه رمزگذاری مفهوم ادب در زبان یک ویژگی زبانی است که محیط پیرامون آن را شکل میدهد، با گذر زمان دچار تغییر میشود. در این پژوهش، به طریقۀ بیان عینی و ملموس مفهوم ادب در زبان فارسی میپردازیم و سعی میکنیم به این پرسش پاسخ دهیم که «آیا جامعۀ فارسیزبان ایرانی از امکانات بیان ادب بیشتر از قبل استفاده میکند و درنتیجه این امکانات در زبان فارسی افزایش پیدا کردهاست؟» یا به عبارتی «آیا جامعۀ فارسیزبان باادبتر شدهاست؟» در واقع، برآنیم بدانیم آیا جامعۀ ایرانی درحدود پنج دهۀ گذشته باادبتر شدهاست یا خیر؟ برای یافتن پاسخ این پرسش، باید به بررسی بازنمون شناختی و ذهنی مفهوم ادب در زبان فارسی بپردازیم تا مشخص شود که آیا سیر نزولی یا صعودی داشتهاست. به منظور بررسی این مهم، بهمطالعۀ چند ابزار مختلف زبانی از جمله بسامد وقوع استعارههای مفهوم، مجاز، دشواژهها، حسن تعبیر و صور خطاب. این مطالعه میتواند تغییرات ادب در طول زمان و دلایل احتمالی (اجتماعی، سیاسی و فرهنگی) این تغییرات را در زبان فارسی در هر دهه نشان دهد. بر این اساس، الگوی شناختی زبان فارسی را از جهت ادب میتوان ارائه داد. پیکرۀ مورد بررسی در این پژوهش شامل موارد زیر است: سخنرانی مقامات سیاسی، فیلمهای سینمایی، متون مطبوعاتی (روزنامهها و مجلات) و ترانهها. نتایج پژوهش نشان میدهد که مظاهر بیادبی در طول 50 سال روند صعودی داشته است.
one of the socio-cognitive factors that is encoded in each language using different linguistic tools is the concept of politeness. understanding and expressing the abstract concept of politeness is only possible through objective concepts; that is, the understanding of these abstract concepts is facilitated by expressing these concepts in an objective form. since encoding the concept of politeness in language is a linguistic feature that shapes the surrounding environment and changes over time; in this research, we will express the concept of politeness in the persian language objectively and concretely and we will try to answer the question that "does the iranian persian-speaking community use the possibilities of expressing politeness more than before and as a result if these possibilities have increased in farsi?" in other words, "has the persian-speaking society become more polite?" in fact, we want to know if the iranian society has become more polite in the past five decades or not. in order to find the answer to this question, we have to examine the cognitive and mental representation of the concept of politeness in the persian language in order to determine whether it has had a downward or upward trend. in order to investigate this issue, several different linguistic tools, including the frequency of occurrence of conceptual metaphors, permissible metaphors, idioms, euphemisms, and figures of speech. this study can show the changes of politeness over time and the possible reasons (social, political, and cultural reasons) of these changes in the persian language in each decade. based on this, the cognitive model of the persian language can be presented from the point of view of politeness. the body examined in this research includes the following: speeches of political officials, movies, press texts (newspapers and magazines) and songs. the results of the research show that rudeness has been on the rise over the past 50 years.
خلاصه ماشینی:
در اين پژوهش ، به طريقۀ بيان عيني و ملمـوس مفهـوم ادب در زبان فارسي ميپردازيم و سعي ميکنيم به اين پرسش پاسخ دهيم که «آيا جامعۀ فارسيزبان ايراني از امکانات بيـان ادب بيشـتر از قبـل اسـتفاده مـيکنـد و درنتيجه اين امکانات در زبان فارسي افزايش پيدا کردهاست ؟» يـا بـه عبـارتي «آيـا جامعۀ فارسيزبان باادبتر شدهاست ؟» در واقع ، بـرآنيم بـدانيم آيـا جامعـۀ ايرانـي درحدود پنج دهۀ گذشته باادبتر شدهاست يا خير؟ براي يافتن پاسخ اين پرسـش ، بايد به بررسي بازنمون شناختي و ذهني مفهوم ادب در زبان فارسـي بپـردازيم تـا مشخص شود که آيا سير نزولي يا صعودي داشته است .
اصليترين هدف اين پژوهش ، بررسي سير ادب در زبان فارسي در طول پنجـاه دهـۀ گذشته است و پاسخ به اين پرسش که آيا جامعۀ فارسيزبان باادبتر شده است يا خير؟ بنا به باور رايج فرض ميشود ميزان ادب در جامعـۀ فارسـيزبـان در پـنج دهـۀ گذشـته کاهش يافته است ؛ بنابراين در پي آن هستيم تا به اهداف زير دست يابيم : ١.
(رجوع شود به تصویر صفحه) نمودار ١٤: سير ادب در کتابها در بررسي روزنامه هاي پنج دهه ، صورتهاي خطاب منفي روند افزايشي داشته است ؛ به اين صورت که از دهۀ ٥٠ تا دهۀ ٩٠ نمودار اين متغيـر، صـعود چشـم گيـري داشـته است .
با بررسي سير تحـول بسامد وقوع استعارههاي بيانگر مفهوم «بيادبي » در کل پيکرة مورد بررسي در ايـن پـنج دهه ، مشخص شد که در دهۀ ٥٠ ادب افزايش چشم گيري داشته ؛ اما، از دهـۀ ٦٠ تـا بـه امروز ميزان بيادبي در جامعه سير صعودي داشته است .