چکیده:
عصمت موهبتی الهی و ملکهای علمی و نفسانی است که پیشینة آن به خلقت
آدم ابوالبشر به عنوان حجت الهی برمیگردد. این ملکه، انسان را از بدی در فکر و
عمل حفاظت میکند. هر یک از مفسران دربارۀ مفاهیم و موضوعات همسو با
عصمت که غالبا ذیل داستانهای قرآنی انبیاء آمده، به میزان توان علمی، عقلی خود
و متاثر از منابع روایی سخن گفته اند. امکان و گسترة تاثیر شیطان بر معصوم،
خوف، اجتهاد، پندار و ضلالت، موضوعات گزینش شده در این مقاله است که در
آنها نه تنها بین آراء مفسران اختلاف وجود دارد بلکه گاه دیدگاه یک مفسر در
موضوعات مذکور دچار تعارض و نوسان است و نشان میدهد مبانی و دیدگاه
مفسر در موضوعی مثل عصمت و مسائل مربوطه، معین و مشخص نیست. ضرورت
پژوهش فراگیر آیات داستانی و توجه ثانویه به روایات مربوطه راه حل این
تناقضات است. خروجی این پژوهش که به شیوه توصیفی و تحلیلی و با استفاده از
منابع کتابخانهای فراهم آمده است، الگوپذیری انبیاء و حجج الهی را ممکن و از
ورود پندارهای نادرست جلوگیری می نماید.
خلاصه ماشینی:
امکان و گسترة تأثیر شیطان بر معصوم ، خوف ، اجتهاد، پندار و ضلالت ، موضوعات گزینش شده در این مقاله است که در آن ها نه تنها بین آراء مفسران اختلاف وجود دارد بلکه گاه دیدگاه یک مفسر در موضوعات مذکور دچار تعارض و نوسان است و نشان می دهد مبانی و دیدگاه مفسر در موضوعی مثل عصمت و مسائل مربوطه ، معین و مشخص نیست .
این تحقیق که از منابع کتابخانه ای فراهم گشته به توصیف و تحلیل تفسیر مفسران از مفاهیم کلامی مرتبط با عصمت در قرآن پرداخته و با مفهوم شناسی اولیه ، به ملازمۀ میان عصمت و رسالت و پیشینۀ آن در اسلام اشاره نموده ، سپس امکان و گسترة تأثیر شیطان بر معصوم ، خوف ، اجتهاد، علم ، پندار و ضلالت انبیاء در کلام مفسران را مورد پژوهش قرار داده است .
مفسرانی مانند ابن عاشور (همان ، ج ١٩، ص ١٢٣)، سید قطب (سید قطب ، ١٣٨٧، ج ٥، ص ٢٥٩٠) و علامه فضل الله (فضل الله ، ١٤١٩، ج ١٧، ص ٩٥) با تمایز میان خوف ها، خوف موسی را از کشته شدن و درخواست همراهی هارون با وی را خوف از ناتمام ماندن مأموریت خویش و ١٨ جاماندن از پاداش و رتبه انجام مأموریت دانسته که ممکن است قبطی ها با باور نادرستشان به زندگی موسی پایان دهند و الا کسی که که به مقام رسالت می رسد از مرگ در راه خدا باکی ندارد (ابن عاشور، ١٤٢٠، ج ١٩، ص ١٢٣) لذا از خداوند استمداد می طلبد.