چکیده:
خواب و رویا یکی از دادههای الهی است که همواره در پردهای از رمز و راز نهفته شده، این پدیده دریایی است بس شگرف و بیکرانه، و یکی از رازناکترین و پیچیدهترین پدیدههای عالم هستی است که کاربردی ژرف در فرهنگ ایرانی یافته است، به گونهای که در سراسر زندگی انسان میتوان نمودی از خواب و رویا را مشاهده کرد. پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل انواع خواب و بازتاب و کارکرد این پدیده (خواب و رویا) در شاهنامه فردوسی میپردازد.
خلاصه ماشینی:
در شاهنامه؛ خوابها به وسيله شخصيّتهاي بسياري ديده شدهاند و مفاهيم گوناگوني را در بر دارند از جمله: پيشگويي و آيندهنگري، شناخت دشمن، پيروزي يا شكست در جنگها، آگاهي يافتن بر اسرار و غيره كه برخي از آن خوابها ساده و برخي نياز به خوابگزاري دارند، اينگونه خوابها را ميتوان به چند گروه تقسيم كرد: الف- خوابهاي اهورايي ب- خوابهاي اهورايي اهريمني ج- خوابهاي اهريمـني د- خـوابهـاي راز گـونــه الف- خوابهاي اهورايي: خوابهايي هستند كه به وسيلهي افرادي با ضمير پاك ديده شدهاند، اينگونه خوابها در واقع نوعي الهام بوده و كاشف بسياري از حقايق براي صاحبان خود هستند، اينگونه اشخاص داراي شخصيّتهاي خاص همراه بافرّه ايزدي و جزء برجستهترين افراد جامعه و نژاد باخِرد و پرهيزگار و در ميان مردم محبوبيّت بسياري دارند و وظيفه خود را نبرد با دشمنان و بدخواهان مردم ميدانند و تا مرز جان باختن در اين راه ميكوشند و يزدان كه همواره پشتيبان اينگونه افراد است، پيامهاي خود را از طريق رؤيا به آنان ميرساند وآنان را ياري ميكند.
سیاوش میگوید: چنین نیست این آتش مرا در خود فرو خواهد گرفت، در این میان پیك گرسیوز در میرسد و به سیاوش پیغام میآورد که آماده جنگ با شاه توران باشد، سیاوش میگوید: سیاوش بدو گفت کان خواب من بجـا آمـد و تیــره شـد آب مـن مـرا زنــدگـانی سـر آیـد همـی غـم و درد و آنـده درآیـد همــی چنیـن اسـت کـار سپهــر بلنـد گهـی شـاد دارد گهـی مستمنـد گر ایوان من سر به کیـوان کشید همان زهـر گیتـی ببایـد چشیـد اگر سال گـردد هــزار و دویست بجز خاک تیـره مـرا جای نیست (شاهنامه،1382 :3، 52- 49، ابیات 777-722) غمنامهی سياوش كه از همان آغاز با پيشگويي ستاره شناسان آشفته رقم خورده بود، با دسيسهی گرسيوز ناجوانمرد رو به تيرگي مينهد، فاصله زماني ديدن رؤيا تا وقوع آن بسيار اندك است، به گونهاي كه دو بهره از شب نگذشته كه رؤياي سياوش تعبير ميشود.