چکیده:
شاهنامۀ فردوسی از جمله متون شاخص ادبیات فارسی است که در قالب داستانها، مفاهیم آموزشی و اخلاقی را هم بیان میکند. از این روی برخی بخشهای شاهنامه همچون متون ادب تعلیمی کاربرد آموزشی دارد. یکی از این بخشها مجالس بزرگمهر در دورۀ پادشاهی نوشینروان است. مجلسگویی یکی از شیوههای پند و اندرز است که عموما در دربار شاهان مورد استفاده بوده و در راس آن فردی دانا حضور داشته که با نصایح خود حاضران را بهرهمند میساخته و این پندها برای بهرهمندی دیگران ثبت میشده است. اندرزهای بزرگمهر با موضوع اخلاق فردی و اجتماعی، به صورت مدون و با استفاده از شگردهای سخنوری (که سخنش را تاثیرگذارتر میکند)، بیان میشود.
در این مقاله محتوای مجالس بزرگمهر را با نگاهی توصیفی، تقسیمبندی و تحلیل کردهایم. همچنین به بیان جایگاه آموزشی اخلاق آموزشی و آموزش اخلاق در شاهنامه پرداختهایم.
خلاصه ماشینی:
بررسی توصیفی آموزش اخلاق در شاهنامه فردوسی بر پایۀ مجالس بزرگمهر نیلوفرسادات عبدالهی 1 چکیده شاهنامۀ فردوسی از جمله متون شاخص ادبیات فارسی است که در قالب داستانها، مفاهیم آموزشی و اخلاقی را هم بیان میکند.
در مورد مجالس بزرگمهر مقالهای با عنوان «بررسی و تحلیل «هفت بزم انوشیروان» در شاهنامه به عنوان نمودی از «مجلسگویی» در ایران پیش از اسلام» (غلامی و همکار: 1390) نگاشته شده است که نگاه تاریخی و فرهنگی پیش از اسلامی به این دست مجلسها دارد و به اختصار مطالب بیان شده در مجالس را با نمونههای ادب عربی مقایسه میکند.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (فردوسی، 1394: 2/ 664-665) خداشناسی آموختن معارف الهی و آگاهی از وجود دانای لایزال از جمله ویژگیهای فردی است که در این مجالس بسیار بر آن تأکید ورزیده میشود.
در مجالس بزرگمهر راستکرداری موجب آبرومندی و اعتبار افراد شمرده شده و لازمۀ آن ترس از خدای تعالی است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (فردوسی،1394: 2/664-668) انصاف و مدارا افراد در برخوردهای اجتماعی و منصبهای شغلی همچون رفتارهای خانوادگی نیازمند انصاف و دادگری هستند.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (فردوسی، 1394: 2/ 670-678) شیوههای بلاغی برای آموزش در مجالس بزرگمهر اندرزگویان برای تأثیر بیشتر سخنان در مخاطبان خود از شیوههای مختلف بیان بهره میبرند.
به این صورت اینگونه آموزش به افراد بیشتری منتقل میشود: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (فردوسی، 1394: 2/ 667-671) نتیجهگیری فردوسی در شاهنامه در قالب داستانهای حماسی به حفظ آداب و رسوم و ظرایف آموزش اخلاق پرداخته است.