چکیده:
در این مقاله، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، به معرفی و تحلیل روان شناختی شخصیت بیژن، که یکی از پهلوانان نامدار و برجسته خاندان گودرزیان از خطۀ سیستان است و در بسیاری از صحنههای حماسی شاهنامه نقش برجسته و موثری داشته است میپردازیم و ویزگیهای رفتاری و نقاط قوّت و ضعف او را در جای جای داستان بررسی و تحلیل میکنیم تا خواننده با خصوصیات اخلاقی و رفتاری او که در واقع شاکلۀ اصلی شخصیت او را تشکیل میدهند، آشنا شود و از این آگاهی برای درک بهتر نقشآفرینیهای او در دیگر صحنههای حماسی شاهنامه که تقریبا مشابه همین ویزگیهای رفتاری در این داستان، است، استفاده کند و بدین ترتیب دورنمای کلی شخصیت او را در کل شاهنامه برای خود مجسّم کند و با این پیشآگاهی، در فهم درست شخصیت او در دیگر نقشآفرینیهایش در صحنههای دیگر حماسه، به داوری درست و دقیقی برسد. بدین منظور بر اساس روایت فردوسی در داستان بیژن و منیژه بر اساس نسخۀ خالقی مطلق، ویژگیهای رفتاری و برجستۀ این پهلوان را بررسی و تحلیل میکنیم.
خلاصه ماشینی:
طبق گفتۀ گرگین، ظاهراً بیژن برای دریافت پاداش بزرگ کیخسرو، مستقلاً داوطلب این کار خطرناک و خطیر میشود و در آن پاداش بزرگ سهمی برای شریک و همسفر خود، گرگین، قائل نمی شود و گویا بی اعتنایی و بی تفاوتی او نسبت به گرگین باعث برانگیختن حسادت و به نوعی کدورت خاطر او شده است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (105-100) وجه دیگری که میتوان برای رفتار حسادت آمیز گرگین نسبت به بیژن در این جنگ، تصور کرد آن است که بیژن، آن قدر به زور بازو و قدرت خود اعتماد دارد که ظاهراً در این جنگ برای گرگین که او نیز از پهلوانان نامدار ایران و تقریباً همتراز و هم شأن اوست و در این سفر به دلیل پر مخاطره بودن ماموریت، همراه او شده است، ارزشی قائل نیست و او را در جنگ مستقیم و رودررو به یاری نمی خواهد، بلکه به عنوان نیروی کمکی و در حاشیه از او کمک میخواهد: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همان، 103-100) شجاعت و قهرمانی بیژن در جنگ با گرازان بیژن در جنگ با گرازان، بعد از سرپیچی و تن زدن گرگین از جنگ، به تنهایی به جنگ میرود و داد مردی میدهد و پیروز میدان میشود: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همان، 111-106) دل سپردن به هوس در حین ماموریت جنگی از دیگر رفتارهای قابل تأمل بیژن که میتوان آن را به پای جوانی و خامی او گذاشت، فریب خوردن او از گرگین و رفتنش به جشنگاه دختر افراسیاب است.