چکیده:
شاهنامۀ فردوسی در شناساندن زنان با نقش آفرینیهای گوناگون نقش مهمّی دارد. بنابراین وجود قهرمانان متعدّد زن با شخصیتها و کارهای متنوع و نقش آفرینیهای گوناگون باعث گردیده که بحث زن در شاهنامۀ فردوسی محور پژوهشهایی قرار بگیرد. هدف از این پژوهش بررسی نقش آفرینیهای مثبت زنان در سه قلمرو حماسی، سیاسی و اجتماعی با روش توصیفی تحلیلی است. نتایج این پژوهش گویای آن است که اوّلا نگاه فردوسی به زن یک نگاه انسانی است و از دیدگاه ایشان زن و مرد با هم مساویند. خلاف کسانی که معتقد هستند زنان شاهنامه نقش مهمّی در روند ماجراها ندارند میبینیم که زنان در عرصههای مختلف حماسی، سیاسی و اجتماعی خوش میدرخشند و پا به پای مردان جلو میروند و حتّی در بعضی مواقع از مردان هم جلوترند.به طور کلّی زنان بخش پهلوانی شاهنامه نقشهای موثرتری نسبت به زنان دو بخش تاریخی و اساطیری شاهنامه دارند.
خلاصه ماشینی:
حضور و نقش پر رنگ زنان در شاهنامه در پیشبرد رخدادها و رویدادها به گونه ای است که میتوان به این نتیجه رسید که «شاهنامه یک کتاب ضد زن نیست، در دوران پهلوانی از سودابه که بگذریم، هیچ زن پتیاره دیده نمی شوند.
گردآفرید به بالای برج دژ میرود و از آنجا بر سرش فریاد میزند و او را به باد تمسخر میگیرد که: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} یکی دیگر از زنان پهلوان و نامبردار شاهنامه «گردیه »، خواهر و به احتمال زن بهرام چوبین است.
تنها اقدام نا زیبای او رها کردن فرزندش است که در آخر نیز از آن پشیمان و شرمنده میشود: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} پوراندخت حضور پوراندخت در شاهنامه در سمت پادشاهی فارغ از مدّت و نتیجۀ بر تخت نشینی او، از زنانی است که در جایگاه پادشاهی حسّ تعهد خود را نسبت به ایران نشان داده است.
او قدرتمندانه منطقّ حکومتی خود را اداره میکند: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} «فردوسی در شاهنامه قیدافه را نمونۀ زن تمام عیاری توصیف کرده که در کاردانی، آگاهی به رموز سیاست و خردمندی شهرت دارد که هدف فردوسی از طرح شخصیت او، علاوه بر اشاره به حضور زنی در مقام پادشاهی، اثبات و کارایی و توان زنان در ادارۀ امور کشور بوده است» [17].
شاهد مدعای ما ابیات زیر از شاهنامه است که به خوبی نشان میدهد سودابه در آغاز زنی وفادار بوده است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} از دیگر نمونههای وفاداری زنان میتوان به وفاداری شیرین به شوی خود که حتّی پس از مرگ خسروپرویز ادامه مییابد اشاره کرد.