چکیده:
آیین جوان مردی یا فتوت سنتی دیرپا در فرهنگ ایرانی و اسلامی است. هدف این مقاله که با روش توصیفی تحلیلی به بعد اخلاقی و معنوی آیین جوان مردی میپردازد، برداشتن گامی در راه احیای سنت جوان مردی به منظور بسط و تعیمق اخلاق و معنویت است. برای این منظور برخی از منابع و متون متعلق به آیین فتوت استفاده و بررسی شده و به شیوه تحلیلی اصول و خطوط کلی اخلاق جوان مردی استخراج و تبیین شده است. پس از ذکر پیشینه جوان مردی، ارتباط آن با اسلام، اخلاق و معنویت اسلامی بیان شده است. آنگاه راههای بسط و گسترش جوان مردی در عرصههای فردی، اجتماعی و جهانی به اختصار ذکر شده است.
خلاصه ماشینی:
براي اين منظور برخي از منابع و متون متعلق به آيين فتوت استفاده و بررسي شده و بهشيوۀ تحليلي اصول و خطوط کلي اخلاق جوانمردي استخراج و تبيين شده است.
دربارۀ اين آيين ميتوان از ابعاد گوناگون فرهنگي، تاريخي، اجتماعي، سياسي، اخلاقي و معنوي سخن گفت؛ اما جوهر اصلي فتوت، اخلاق و معنويت با رويکرد انساندوستانه و اجتماعي است.
گرچه ارزشهاي جوانمردي جهاني است؛ اما برخي برآنند که تشکيلات و آيين جوانمردي بهعنوان سازماني اجتماعي بيش و پيش از هر جايي در ايران باستان شکل گرفته و از آنجا به نقاط ديگر راه يافته است.
البته داوري قطعي در اين باب دشوار است؛ اما بيشک ايران از خاستگاههاي کهن آيين جوانمردي است و مناطق مختلف آن، خاصه سرزمين خراسان و شهرهايي همچون نيشابور و بلخ در برخي از ادوار از کانونهاي جوانمردي بودهاند.
ازاينرو رفتار بيروني هرچند جوانمردانه بهنظر برسد هميشه و لزوماً نشانۀ جوانمردي نيست؛ چراکه ممکن است شخصي که چنين رفتار ميکند انگيزهها و اهداف نفساني داشته باشد؛ همچون کسي که کار خيري ميکند، اما انگيزهاش شهرتطلبي است؛ بهطوريکه اگر آن غرض نفسانی تأمين نشود، در پي آن کار خير نميرود.
ازآنجاکه جوانمردي مستلزم قدرتمندي و مهارت براي رسيدن به اهداف مقدس است، با شجاعت و قدرت و مهارت در جنگاوري و پهلواني ارتباط مييابد؛ و چون مستلزم خدمت و ايثار و گذشت و حتي جهاد و شهادت است با دين و معنويت و در اوجش با عرفان پيوند مييابد و بهمثابه عرفان عملي اجتماعي طرح ميشود.