چکیده:
با وجود اینکه فقها خود را در عمل کردن به روایات ائمه (ع) ملزم میدانند، اما گاه به مضمون برخی از روایات صحیح و تامّ عمل نمیکنند که از آن به «اعراض مشهور از خبر» تعبیر میشود. اعراض گاه در ناحیه سند و گاه در ناحیه دلالت واقع میشود. بیشتر اصولیان بر این باورند که اعراض مشهور، موجب وهن روایت میشود ولی در مقابل، عدهای نیز معتقدند که اعراض مشهور هیچگونه تأثیری در وهن روایت ندارد. در این تحقیق، به تبیین جایگاه اعراض از مشهور در ناحیه سند و نیز در ناحیه دلالت پرداخته و همچنین ادله هر دو دیدگاه موافق و مخالف اعراض مشهور مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. یافته تحقیق حاکی از این است که اختصاص مسأله اعراض صرفاً به شهرت عملی درست نیست، بلکه صحیحتر آن است که گفته شود این بحث مربوط به شهرت فتوایی است و از آنجا که شکلی از شهرت فتوایی میتواند در مخالفت با یک روایت هم واقع شود، موضوع اعراض، به این نوع از شهرت اختصاص دارد. همچنین تقدیم جرح راوی بر توثیق وی، کاشفیّت عمل نکردن به یک روایت از اعراض و نیز خروج از عنوان موثوقالصدور بودن، عمدهترین ادلّه موافقین ضعف خبر به واسطه اعراض مشهور محسوب میشود.
Despite the fact that the jurists consider themselves bound to follow the traditions of the Imams (A.S.), sometimes they do not follow the content of some sound and complete traditions, which is interpreted as “avoidance of the renowned from tradition”. Sometimes avoidance happens in field of sanad (chain of transmission) and sometimes in field of indication (dilalat). Most of the usulis believe that the avoidance of the renowned causes weakness of narration, but in contrast, some believe that avoidance of the renowned does not have any effect on weakness of narration. In this research, the status of avoidance of the renowned is studied in field of sanad as well as in field of indication, and also the evidences of both views for and against avoidance of the renowned have been examined and analyzed. The findings of the research indicate that it is not correct to attribute the issue of avoidance to practical reputation; rather, it is more correct to say that this discussion is related to the reputation of a fatwa, and since a form of fatwa reputation can also be opposed to a tradition, the subject of avoidance is dedicated to this type of reputation. Also, prioritizing the narrator’s invalidation to his validation, exposition of not acting on a narration as avoidance, as well as departing from the title of being a reliable source, are considered the main arguments of those who support the weakness of tradition due to avoidance of the renowned.
خلاصه ماشینی:
استقراء در منابع حاکي از آن است که ميان فقهاي اماميه ، دو ديدگاه عمده وجود دارد: بيشتر اصوليان معتقدند همان گونه که اقبال عملي اصحاب ، ضعف يک روايت را جبران ميکند و سبب اعتبار روايت ميشود، اعراض اصحاب از يک روايت نيز موجب ضعف آن ميشود، هرچند آن روايت از نظر سندي صحيح بوده باشد و آن را به عنوان کاسر و تضعيف کننده روايت ميشمارند، تا جايي که به قول آقاضياء عراقي، هرچه سند روايت محکم تر باشد، اعراض مشهور موجب وهن بيشتري نسبت به آن روايت ميشود (خرازي ، ١٨٨/٥)؛ در مقابل ، برخي از فقهيان (خوئي ، مصباح الاصول ، ١٤٣/١) اعراض مشهور را موجب وهن روايت نميدانند.
لازم به ذکر است که اعراض مشهور در دو ناحيه واقع ميشود: نخست : گاه در ناحيه اعراض از سند حديث است ؛ به طوريکه با وجود صحيح السند بودن يک روايت ، احتمال دارد فقها به سند آن پشت کرده و براساس مفاد ادله معتبر بودن خبر واحد عمل نکنند؛ آيا چنين بياعتنايي توسط مشهور فقها سبب ميشود که آن روايت صحيح از درجه اعتبار ساقط شود يا خير؟ برخي فقها نظير صاحب کفايه (آخوند خراساني ، ٣٠٦) به عدم سقوط حجيت خبر به واسطه اعراض مشهور اعتقاد داشته و ادله اي نيز در اين خصوص ارائه کرده اند.