چکیده:
یکی از ایل های کرد نژاد ایران، ایل چمشگزک می باشد. این ایل تا قبل از قرن یازده (ه.ق) در مناطق دیار بکر و جنوب ارزنجان در کشور عثمانی زندگی می کردند. با رفتار قهر آمیز دولت عثمانی با شیعیان در شرق آناتولی، ایل شیعه مذهب چمشگزک به داخل ایران کوچ نموده و در منطقه مرزی مهاباد و اطراف آن ساکن گردید. همزمان با تشکیل دولت صفوی ازبکان که در ماورالنهر به قدرت رسیده بودند با حملات مکرر خود آرامش و امنیت را از مرزهای شمال شرقی ایران سلب نموده بودند. بهطوری که ناامنی در مرزهای شمال شرقی ایران عمده ترین مشکل امنیتی این دولت بود. یکی از اقدامات دولت صفوی کوچ این ایل از شمال غربی ایران به مرزهای شمال شرقی کشور بود. این ایل در پیشگیری از تجاوزات ازبکان مانند دیوار دفاعی مستحکمی عمل نموده و مانع از هجوم آنان به مناطق مرکزی ایران گردید. یکی از اهداف اصلی این نوشتار، بیان علل کوچ این ایل به منطقه مرزی شمال شرق کشور و هدف دیگر آن تبیین نقش دفاعی آن در مقابل تجاوزات مکرر ازبکان میباشد. بررسی عوامل موفقیت این ایل در تحقق اهداف فوق موضوع مورد مطالعه این مقاله میباشد که به روش توصیفی- تحلیلی تبیین گردیده است. به نظر میرسد اعتقاد به مذهب تشیع، شجاعت نژادی و علاقه به آب و خاک این سرزمین از عوامل اصلی این موفقیت بوده است.
One of the Kurdish tribes of Iran is the Chamshegzak tribe. This tribe lived in the areas of Diar Bakr and south of Arzanjan in the Ottoman Empire before the 11th century AH. Due to the Ottoman government's violent treatment of Shiites in eastern Anatolia, the Chamshgazak Shiite tribe migrated into Iran and settled in and around the Mahabad border region. Simultaneously with the formation of the Safavid Uzbek government, which came to power in Transoxiana, they repeated their attacks, depriving peace and security on the northeastern borders of Iran. Insecurity on the northeastern border of Iran was the main security problem of this government. One of the actions of the Safavid government was the migration of this tribe from northwestern Iran to the northeastern borders of the country. The tribe acted as a strong defensive wall to prevent Uzbek aggression and prevented them from invading central Iran. One of the main purposes of this article is to explain the reasons for the migration of this tribe to the northeastern border region of the country and the other purpose is to explain its defensive role against repeated Uzbek aggression. The study of the success factors of this tribe in achieving the above goals is the subject of this article, which is explained by descriptive-analytical method. Belief in the Shiite religion, racial courage and interest in the land and water of this land seem to have been the main factors in this success.
خلاصه ماشینی:
ايل کرد شيعه چمشگزک که از نظر جا و مکان در منطقه مهاباد در تنگنا بود از اين پيشنهاد استقبال و حدود چهل هزار خانوار کوچ بزرگ و تاريخي خود را به جلگه هاي تهران و خوار و ورامين آغاز کرد (توحدي، ١٣٧١: ٢٨/١).
شاه قلي سلطان چمشگزک رهبر ايل کرد مستقر در نواحي دشت تهران و ري از شاه عباس تقاضا کرد که چنانچه اجازه دهد او با کرد هاي تحت فرماندهي خود به سوي خراسان پيشروي نموده وجنوب اين ايالت يعني از يزد تا مشهد و هرات را که به دليل حملات مکرر ازبک ها به ويرانه تبديل شده بود از دشمن بازپس بگيرند.
» فرمانده ايل را لقب اميرالامرايي داد و چهل هزار خانوار از کرد هاي چمشگزک را که به مدت ٢ سال در جلگه تهران و ورامين مستقر بودند کوچانيده و در اين ناحيه چون اين طوايف شيعه مذهب بودند، با انگيزه ديني و با قدرت و شجاعت از تجاوزات ازبکان سني مذهب به مرزهاي ايران جلوگيري و آرامش و امنيت را در مرزهاي شمال شرق ايران برقرار نمودند.
اين ايل همچنين نقش مهمي در دفع تجاوزات دولت عثماني و کشور تجاوز گر روسيه در خلال سلسله هاي افشاريه و قاجاريه داشته است که به اختصار به چند مورد از نقش کردها در اين فتوحات اشاره مي گردد: ١- نقش کردهاي خراسان در شکست افاغنه اصفهان به رغم حضور کردهاي چمشگزک در مرزهاي شمال شرقي کشور با آغاز سلطنت شاه سلطان حسين صفوي به دليل عدم شايستگي اين شاه صفوي و ضعف امور کشور، افغانها از فرصت استفاده نموده و به ايران حمله کردند.