چکیده:
مسئله حلیت یا حرمت ذبیحه اهل کتاب، از دیرباز محل بحث مفسران و فقیهان بوده است. اختلاف نظر در این موضوع پیرامون این است که آیا حلیت ذبیحه، مشروط به مسلمان بودن ذبحکننده است، یا شامل ذبح اهل کتاب، نیز میشود؟ فقهای مسلمان در مواجهه با این مسئله، به دو دسته تقسیم شدهاند: اندکی از فقیهان امامیه و غالب فقیهان اهلسنت به حلیت گوشت حیوان ذبح شده توسط اهلکتاب معتقدند و غالب فقیهان امامیه، ذبیحه اهلکتاب را حرام میدانند. در این مقاله به روش تطبیقی، نظر دو مفسر بزرگ شیعه معاصر، علامه طباطبایی و آیتالله جوادی آملی، بررسی شده است. دو مفسر قائل به حلیت ذبایح اهلکتاباند، اما آنچه که باعث اختلاف مفسران در این مسئله شده است برداشت هر یک از آنها در معنای لفظ «طعام» است. علامه قائل است که مراد از طعام، حبوبات است و حلیت ذبایح اهلکتاب را شامل نمیشود، و آیتالله جوادی آملی با استدلالهای قرآنی و عرفی و هچنین شواهد داخلی و آیه بر آن است که، طعام به معنای خصوص جو و گندم نیست، بلکه شامل غذای مطبوخ و مرطوب نیز میشود. در نتیجه ظاهر آیۀ مورد بحث حلیت طعام مطبوخ اهل کتاب، اعم از مذبوح و غیرمذبوح را بیان میکند و لازم آن دو چیز است: ۱. طهارت اهل کتاب؛ ۲. حلیت ذبیحه آنها.
Is the slaughtered animal by the people of the book lawful or not? This issue has been the subject of controversy among commentators and jurists for a long time. Muslim jurists are divided into two groups regarding this issue, few Shia jurists and the majority of Sunni jurists believe that the animal meat slaughtered by the People of the Book is lawful while the majority of Shia jurists consider the slaughter of the People of the Book to be haram. In this article, the opinion of two great Shia commentators, Allameh Tabatabai, and Ayatollah Javadi Amoli, has been explained. These commentators believe that the sacrifices of the people of the book are valid, But the meaning of the word "food" is the source of their different opinion. Allameh believes that what is meant by food is grains and does not include the ritual sacrifices of the people of the book, and Ayatollah Javadi Amoli, with Quranic and customary arguments, as well as internal evidence and verses, states that food does not mean specifically barley and wheat. It includes cooked and raw food. As a result, the verse provides the solution of food prepared by the People of the Book, both slaughtered and non-slaughtered. Accordingly, the argument requires two things: 1. Purity of the people of the book; 2. Their slaughtered animal to be lawful
خلاصه ماشینی:
اختلاف نظر در این موضوع پیرامون این است که آیا حليت ذبيحه، مشروط به مسلمان بودن ذبحکننده است، یا شامل ذبح اهل کتاب، نیز میشود؟ فقهای مسلمان در مواجهه با این مسئله، به دو دسته تقسیم شدهاند: اندکی از فقیهان امامیه و غالب فقیهان اهلسنت به حليت گوشت حیوان ذبح شده توسط اهلکتاب معتقدند و غالب فقیهان امامیه، ذبیحه اهلکتاب را حرام میدانند.
علامه قائل است که مراد از طعام، حبوبات است و حلیت ذبایح اهلکتاب را شامل نمیشود، و آیتالله جوادی آملی با استدلالهای قرآنی و عرفی و هچنین شواهد داخلی و آیه بر آن است که، طعام به معنای خصوص جو و گندم نیست، بلکه شامل غذای مطبوخ و مرطوب نیز میشود.
بعضى ديگر گفتهاند: منظور از حليت طعام اهل كتاب، حليت به مقتضاى اصل اولى است، و آن طعامهايى است كه خداى تعالى هرگز و بر هيچ قومى تحريم نكرده، و گوشت حيوانات هم از همان طعامهاى حلال است، هر چند كه يهود و نصارا طبق مراسم اسلامى حيوان را ذبح نكرده باشند، بلكه به مراسم خود ذبح كرده باشند، (ابن كثير، 1419: 2/20) و عدهای دیگر گفتهاند: مراد از" طعام اهل كتاب" خود طعام نيست بلكه با آنان غذا خوردن است (رشيدرضا، 1414: 6/ 177؛ ابن العربى، بیتا: 2/322) وى مىگويد: قرآن كريم در سوره مائده فرموده: «أُحِلَّ لَكُمْ صَيْدُ الْبَحْرِ وَ طَعامُهُ مَتاعاً لَكُمْ وَ لِلسَّيَّارَةِ» و احدى نگفته كه منظور از طعامى كه از شكار دريا به دست آيد گندم و يا حبوبات است، و نيز فرموده: «کُلُّ الطَّعامِ كانَ حِلًّا لِبَنِي إِسْرائِيلَ، إِلَّا ما حَرَّمَ إِسْرائِيلُ عَلى نَفْسِهِ» (آل عمران/ 93)، و در اين آيه نيز احدى نگفته كه منظور از اين طعام خصوص گندم وحبوبات است براى اينكه ما مىدانيم از اين دانهها هيچ يك بر بنىاسرائيل حرام نبوده، نه قبل از نزول تورات و نه بعد از آن، پس طعام در اصل به معناى هر چيزى است كه طعم شود، يعنى چشيده، و يا خورده شود، خداى تعالى حتى درباره آب نهر درداستان طالوت ازقول او حكايت كرده كه گفت: «فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي، وَ مَنْ لَمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي» (بقره/249) و نيز در باره غذا خوردن در خانه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده: «فَإِذا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا» (احزاب/53) (رشيد رضا، 1414: 6/177).