چکیده:
در عصر قاجار یکی از سرگرمیهای پادشاهان و درباریان شکار بود. شکار
کردن بخشی از فرهنگ گذشنه ایرانیان و به نوعی تمرین برای حفظ آمادگی
رزمی به شمار میآمد. قرق کردن یکی از مواردی بود که ارتباط تنگاتنگی با
مسئلة شکار داشت. در دوره ناصرالدینشاه» به علت علاقة زیاد وی به شکار
کردن و پیشرفتهایی که از لحاظ امکانات و ابزارهای شکار به وجود آمده
بود» مسئلة قرق بیش از پیش» اهمیت یافت. پژوهش حاضر با استفاده از روش
توصیفی- تحلیلی» به دنبال پاسخگویی به این پرسشها است که اقدامات امنیتی
برای قرق کردن چه بود؟ و قرق کردن و قرقشکنی چه پیامدهایی به دنبال
داشت؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد که بسیاری از شکارگاههای عصر
ناصری به دستور وی قرق میشد. ناصرالدینشاه دستور قرق کردن مناطقی را
میداد که گونههای جانوری بسیاری داشت,ء تا با آرامش خاطر در آنجا شکار
کند. برخی از مناطق را نیز ماموران قرق» محافظت و با افراد متخلف برخورد
میکردند. قرق کردن برای محیط زیست جانوری و گیاهی» پیامدهای متعددی
دربرداشت. هرگاه منطقهای در قرق شاه و اطرافیانش قرار میگرفت» در شکار
حیوانات افراط و بسیاری از گونههای جانوری شکار میشد. این مسئله موجب
شد اغلب گونههای جانوری در معرض انقراض قرار گیرند و تعدادشان به
سرعت کاهش یابد. این امر تا جایی پیش رفت که شکارگاههای معروفی
همچون جاجرود» از پوشش جانوری و گیاهی خالی شد.
Enclousion and Security of Hunting in the Naseri Period
Abstract
During the Qajar era, hunting was one of the hobbies of kings and high-ranking officials. Hunting was part of the Iranian culture and also was a way to get ready for combat. Enclousion was a way that was closely related to hunting. During the reign of Nasser al-Din Shah, due to his great interest in hunting and the advance of hunting facilities and tools, the issue of enclousion became more important than ever. The present study, using a descriptive-analytical method, seeks to answer these questions: What were the security measures for the enclosure? And what were the consequences of enclousion and exclousion? The research findings show that many hunting grounds of the Nasseri era were made by his order. Nasser al-Din Shah ordered enclousion of areas that had many animals so that he could hunt in peace. Some areas were also guarded and protected from offenders. These hunting had several consequences for the animal and plant environment. Whenever an area was under the protection of the king and his entourage, animals were hunted. This caused the number of animals gradually declined and eventually most animal species were annihilated such as in the famous hunting grounds of Jajrud where no animal and plant was left.
Keywords: Nasser al-Din Shah Qajar, Hunting, Enclosure, Security issues.
خلاصه ماشینی:
نکتة قابل توجه آنکه در بسياري از مناطق ، ممنوعيت شـکار بـه گونـه اي بـود کـه شخص ناصرالدين شاه هم با محدوديت مواجه مي شـد، در نتيجـه ، شـکارگري شـاه بـه تعداد اندکي محدود مي شد (عين السلطنه ، ١٣٧٤: ٥٠٠/١؛ قاضيها، ١٣٨٩: ٨٢).
گــاهي ناصرالدين شاه موفق نمي شد گونه هاي جانوري مورد نظرش را شکار کند، اين در حالي بود که همراهانش حيوان ارزشمندي را شکار مـي کردنـد، طبيعتـاً ايـن مـسئله موجـب آزردگي خاطر شاه مي شد از همين رو، دستور مي داد که منطقه را براي او قرق کننـد تـا خود به تنهايي شکار کند (اعتمادالسلطنه ، ١٣٧٧: ٩٢٣)، يا اينکه قانوني اعمـال مـي کـرد که ملتزمان هنگام شکار، دوشادوش او نباشند (همان : ٦٠٧).
در عصر ناصري قرق کـردن بـه صـورت هـاي مختلفي انجام مي شد، به اين منظور که تنها شخص شاه شکار کند و از شکارگري ديگر افراد جلوگيري به عمل آيد.
در برخي از مناطق ، پس از آنکه ناصرالدين شاه ، شاهزادگان ، درباريان و حتي پيشخدمت ها بسياري از گونه هاي جانوري را شکار مي کردنـد، آن گـاه ناصـرالدين شـاه دسـتور مـي داد کـه در آن منطقـه تيرانـدازي بـا تفنـگ قـدغن شـود (ناصرالدين شاه قاجار، ١٣٦١: ١٥٨ـ١٥٩).
هرگاه منطقـه اي بـراي شـکار قـرق مـي شـد، شاهان قاجار و اشراف در آن منطقه ، گونه هاي جانوري بسياري را شکار مي کردند و بـه پوشش گياهي صدمات فراواني وارد مي آوردند.
NaSer al-Din Šah Qajar, (2010), Ruznam-e katerat-e NaSer al-Din Šah; Az Muharram Ta Sha'ban 1306 AH, edited by ,Abdolhossein Nava,i and Elham Malekzadeh, Tehran: Publications of the National Archives and Library of the Islamic Republic of Iran.