چکیده:
واژة «کتابشناسی» بهسبب کارکردهای متعدد و شیوة ساماندهی آن در معانی گوناگون، چینشها و ساختارهای متفاوتی بهکار میرود. کتابشناسی یکی از مهمترین شاخههای علوم کتابداری و اطلاعرسانی است که در بستر زمان تطورات و تغییرات بسیاری، از ارائه گونههای متفاوت اطلاعات مکتوب تا انواع نرمافزارها و سایتهای ملی و جهانی یافته است.
کتابشناسی آمیزهای است از علم و فن و محصول فرایند مطالعه، بررسی و تحقیق در شکل مادی و گاهی محتوایی کتابهاست که با نظم خاصی برای ارائه اطلاعات چینش شدهاند. کتابشناسیها به لحاظ معیار، هدف، قلمرو جغرافیایی، دامنه موضوع، شمول و زمان، اقسامی دارند. هدف کتابشناسی «مرکز دائرةالمعارف علوم عقلی اسلامی» این است که تا حد ممکن شناخت دادههای مکتوب در هریک از عرصههای علوم عقلی را برای پژوهشگران میسر گرداند. بدینروی، کتابشناسیها به دو دسته «اجمالی» و «تفصیلی» تقسیم و هریک با توجه به زبان منبع، در دو گروه «فارسی ـ عربی» و «انگلیسی» ارائه شدهاند. این کتابشناسیها ترکیبی از انواع کتابشناسیهای موجود هستند و ویژگی ارائه مطالب بهصورت نمایه با ذکر صفحه در منبع اصلی، به همراه شاخه درختی علم در متن و ارائه کلیدواژه به همراه نمایههای هر مطلب در فهرستها، ابتکاری نو و ابزاری راهگشا برای محققان این عرصه بهشمار میرود.
خلاصه ماشینی:
کتابشناسيهاي مرکز دائرةالمعارف علوم عقلي اسلامي، اقسام کتابشناسـي، کتابشناسـي موضـوعي ، شـاخه درختي علوم Ayare Pazhuhesh dar Olum Ensani_____________________Vol. 11, No. 2, Fall & Winter 2020-21 پيشينه اگر واژة «کتابشناسي» را براي انواع فهرست ها به کار ببريم تاريخچه اي طولاني دارد و سـابقه آن بـه فهرسـت هـاي کتابخانه هاي مصر باستان ، سومر، بابل ، آشور، چين ، هند و يونان بازمي گردد (صديق بهزادي ، ١٣٦٥، ص ٢٧٣؛ فـاني، ١٣٥٢، ص ٧٥؛ استوکس ، ٢٠٠٣، ص ٢٨٠).
اين کتابشناسي پنج جلدي مهم ترين منبع شناخت کتاب هاي چاپي فارسي بـه شـمار مـي آيـد کـه در آن مشخصات ١٤٠٠٠ کتاب براساس عنوان تنظيم گرديده است (مرادي، ١٣٧٦، ص ٤٢؛ تسبيحي، ١٣٦٥، ص ٣٤).
به نظر مي رسد هنوز کتابشناسي جامع علوم عقلي اسلامي در ايران شکل نگرفتـه و منـابع محـدودي هـم کـه موجود است ، تنها به معرفي شناسنامه اي و گزارشي مختصر و يا مقاله وار از متن معـدودي از منـابع و در يـک رشـته خاص پرداخته اند؛ مانند: فهرست کتب و مقالات فلسفي، از حسن افتخاريان ؛ کتابشناسي منتخب فلاسفۀ اسـلامي، از حسين بنيآدم ؛ کتابنامه علم کلام ، از سعيد نفيسي؛ مأخذشناسي علوم عقلي در سـه جلـد کـه نسـبت بـه ديگـر نمونه ها جامع تر است ، اما داراي اشکالات ساختاري و گاهي محتـوايي اسـت .
از سـوي ديگـر، تنها مباحث مرتبط با علوم عقلي اسلامي هر منبع انتخاب شده است و همچنين با توجه به درجـه علمـي کتـاب يـا نويسنده ، مخاطب ميتواند تنها منابع درجه اول يا دوم را گزينش و استفاده کند.