چکیده:
تبیین «نحوه پیدایش کثرت در عالم از مبدا هستی و رابطه کثرت و وحدت» از دغدغههای فیلسوفان و از جمله چالشیترین مباحث در مکاتب فلسفی بوده و تفسیرها و تبیینهای متفاوتی از آن ارائه شده. ملاصدرا در نحوه صدور و واقعیت کثرت، دیدگاه خاصی دارد.
این پژوهش که با روش توصیفی ـ تحلیلی سامان یافته، بر این فرض استوار است که کثرت و وحدت در اندیشه ملاصدرا، بهگونهای متفاوت از بسیاری از حکما ارائه شده است. ملاصدرا ارتباط حقایق عینی و وجودی با حقتعالی را با کلید واژههای متفاوتی همچون علیت، تشان و تجلّی تبیین نموده است.
هدف اساسی این تحقیق، تبیین صحیح نظام صدور و ترسیم تلاشهای ملاصدرا در تبیین این مهم در ارائه صحیح جهانشناسی برآمده از اندیشههای اوست.
تبیین معناشناختی کثرت عالم و نحوه پیدایش آن از مبدا هستی از نظر ملاصدرا، از جمله نتایج و یافتههای این پژوهش محسوب میشود. ملاصدرا دارای دو دیدگاه است که در یک امتداد هستند. در دیدگاه اول، از راه تشکیک وجود «عقل اول» را صادر اولی میداند که مجرای بقیه صوادر و کثرات است و در دیدگاه نهایی خود، همگام با وحدت شخصی عرفا، همه ماسوی الله را نمود و مظهر حقتعالی میداند که از او در یک مرتبه متجلی گردیده و آن وجود منبسط و نفس رحمانی است و همه ماسوی را در بر میگیرد. با این تفاوت که این مظهریت در نزد ملاصدرا، قویتر و نزد عرفا ضعیفتر و ظلیتر است.
The explanation how plurality of the world is issued from One Origin and the relation between plurality and unity have been one of the most challenging concerns of philosophers who proposed various explanations in their different schools of thought. Mulla Sadra has suggested his own particular viewpoint, too. Having applied an analytic-descriptive method, the authors based their research on the assumption that Mulla Sadra’s explanation about the issue is different from that of many other philosophers. Mulla Sadra has explained the relation of concrete realities to Allah almighty through different keywords such as causality, manifestation, and modes (tasha’un). Their main aim is to draw a correct picture of issuance and to illustrate Mulla Sadra’s efforts in the course of his correct world-view based on his thoughts. The semantic explanation of plurality of the world from One Origin is one of findings of this paper. Mulla Sadra has come up with two views standing in one line. In his first view and through the theory of gradation, Mulla Sadra considers the First Intellect as the first issued entity as the channel for other issued plurality. In his second and last view and along with mystics’ personal unity, he regards all other than Allah as the theophany from Him they are manifested all at once and that is the eExpanded eExistence and Breath of Clemency including all else than Him. Mulla Sadra, however, differs from mystics in that such theophany is stronger with Mulla Sadra but weaker and more shadowy with mystics.
خلاصه ماشینی:
ملاصدرا از این قاعده در مواردی بهره جسته وبه آن استناد کرده است؛ از جمله اینکه در مسأله نظام احسن عالم، وی معتقد است نظامی بهتر از نظام موجود برای جهان خلقت امکان پذیر نیست و مجموعه نظام عالم که دارای ماهیت واحده و صورت نوعیه وحدانیه است، از ماده مبری است و هر چیزی که مجرد از ماده باشد، نوع منحصر به فرد خواهد بود.
اما بنا بر نظریه وحدت شخصی ملاصدرا در اینجا دیگر صدور معنا ندارد، بلکه یک ظهور و نمود وجود است که از آن به نفس رحمانی تعبیر میکنند و شامل همه مراتب هستی از عقل اول تا عالم ماده میگردد که در یک تجلی ظهور مینماید و شامل همه مراتب هستی میگردد (صدرالدین شیرازی، 1352، ص13؛ همو، 1354، ص 289-291).
این نظام (قوس نزول) بعد از مقام ذات الهی و صقع ربوبی قرار دارد و به عالم مادیات ختم میشود: مقام ذات مقام ذات الهی که همان وجود لابشرط مقسمی است، از هر گونه قید و تعین و همچنین قید اطلاق و سریان مبرا است و حتی به اسماء و صفات الهی نیز مقید نمیگردد و هیچ حدی او را محدود نمیکند و لذا بیانتها و بینهایت است و هرچه ماسوای او در نظام هستی مشاهده میشود، ظهورات و تجلیات ذات، صفات و اسمای اوست؛ صفاتی که وجودی مقابل و مغایر حضرت حق ندارند، بلکه عین ذات او هستند.