چکیده:
بربر، قرون وسطی پس از ملاحظه و تجربه اسلام اموی ادریسی خوارج مرابطین و فاطمیان و موحدین با نوعی ترکیبی جدید از اسلام حفصیان مواجه شد که برایند دور تازه ای از تمدن و توسعه علوم در افریقیه بوسیله نژاد بربر است. در این عصر فرهنگ و تمدن نوینی از جوامع اسلامی شکل گرفت که بیشتر از هر مطلب عرفان و تصوف و چهره های جهانی و ماندگار در آن هویدا و شکوفا شد. نمی توان در این عصر محی الدین عربی را ذکر نکرد که تاکنون پیشگام محتوا و ساختار عرفان است. تحولاتی که در زمینه اندیشه اسلامی در اندلس از دوره اموی اغاز شد که شروع آن حذف موسی بن نصیر و پسرش عبدالملک از ولایت اندلس و پیش از ان حذف مالک اشتر از ولایت مصر بود. امویان جریان تفکر و اندیشه و فرهنگ را مانند فتوحات بدست گرفتند و ان را در اندلس را به انحصار خود در آوردند و نتیجه آن در اضطراب دائمی قدرت و اندیشه اسلامی و تمدن و فرهنگ ان سرانجام سقوط ان و عقب نشینی کامل قدرت اسلامی از اروپا شد. در حالی که در مصر و شامات و ایران و هند و ماوراء النهر و حتی نقاطی از چین اسلام دوره فتح باقی ماند. و جوامع نخستین متشکل از نیروهای فتح با جمعیت بومی یکی شدند و بافت جمعیتی جدیدی شکل گرفت و زبان عربی رایج و غالب شد اما در اندلس به علت اسلام اموی امر جمعیت فتح به شکل دیگری بود و هیچگاه اسلام و زبان عربی با جمعیت بومی ایبری یکی نشد و پایداری بدست نیاورد. و مردم اسپانیا از روز فتح از شمال اسپانیا از باسک پایه قیام دائمی را گذاشتند و در هر فرصتی مترصد اخراج عرب از ایبری بودند. و در حالی که به حمایت شمال و غرب اروپا پشتگرم بودند و حامی اولین نیروهای صلیبی شدند. مقاله حاضر نشان می دهد رفتار قاسظین چه ضربات مهلکی به ساختار جهان اسلام وارد ساخت که قرن ها پایدار ماند و به صورت پتانسیل نیروی سقوط اندلس، پایگاه دائمی دفاع از سرزمین های اسلامی در برابر اروپا، خود را نشان داد واین معنی ظلم پایدار امویان است که مستحق لعن دائمی است.
خلاصه ماشینی:
اين امر در مورد كشورهاي غرب اسلامي به طور يكسان صادق بود و در مورد افريقيه حفصي كه بيشترين مرز ساحلي را داشت از اهميت فوقالعادهاي برخوردار بود به ويژه آن كه پايتخت حفصيها تونس به صورت مركز بزرگ تجارت و تبادل روابط بينالمللي در آمده بود لذا; از صوفيه در تأمين امنيت سواحل كمك گرفتند.
در منابع رجالي دوره حفصي موارد متعددي از اظهار عشق و علاقه متصوفه به ساحت مقدس پيامبر اسلام| وجود دارد چند مورد از مهمترين آنها را ذكر شده است : الف) صوفی ملقب به «عاشق النبي»: ايمن ابوالبركات بن محمد بن محمد بن محمد بن محمد بن محمد بن محمد بن محمد بن محمدبن محمد بن محمد بن محمد بن محمد بن محمد از علماي تونس نزيل مدينه عسقلاني ميگويد: اگر چنين نسبي صحت داشته باشد كه تن محمد در سلسله آباء يك شخص به ظهور رسيده باشد، اين پديدهاي بينظير است .
چند مورد از مهمترين طرق صوفيه كه در افريقيه دوره حفصي رايج بود و مورد توجه علماي جهان اسلام قرار گرفت به ترتيب زير است : الف) شاذليه: تقي الدين ابوالحسن علي بن عبدالله ابوالحسن شاذلي (593 ـ 656) صوفي مالكي مذهب بنيانگزار طريقه شاذليه در افريقيه است.
با وجود اين كه شاذلي تونس را ترك كرد اما; عظمت آثار او در تونس به حدي بود كه عوام و خواص تا چند قرن بعد از وفات او كسب بركت ميكردند از جمله اثار منسوب به شاذلي مغاره شاذليه است.