چکیده:
تحقیقات نشان میدهد ساختار باغ ایرانی» فراتر از شرایط اقلیمی» جلوهگر ایدههای معنوی و متاثر از شرایط زمان و مکان
است. باغسازی دوران اسلامی نیز با همین دیدگاه و براساس تعاریف قرآن از بهشت شکل گرفته استء از طرفی براساس
قاعده نهی اسلام از انجام امور بیهوده» به نظر میرسد که هر پدیدهای (از جمله باغ) در دوران اسلامی باید برای تامین
نیازهای مادی و معنوی انسانها ایجاد شود. بنابراین هدف این مقاله بررسی ساختارهای طراحانه باغ ایرانی-اسلامی با
توجه نیازهای مخاطبان از منظر اسلام است. برای دستیابی به این هدفء با بهرهگیری از روش پدیدارشناسی زبان فضایی
(سیماشناسی» موضعشناسی و گونهشناسی) باغ دولتآباد یزد (به عنوان نمونهای از باغهای دوران اسلامی) مورد مطالعه
قرار گرفته است و نیازهای انسان از منظر اسلام» مبتنی بر حدیث امام علی (ع) از مراتب چهارگانه نفس استوار شده است.
براساس یافتههای پژوهش به نظر میرسد که کالبد و محتوای باغ اسلامی لازم و ملزوم یکدیگر بوده و در چهار سطح
نیازهای متناظر با نفس انسان را پاسخگو هستند» به صورتی که برآوردن نیازهای مادی و حسی مخاطبان در فضای باغ
به صورت نسبی» ولی بستری برای اغنای نیازهای عقلانی و روحانیست» زیرا سیر تکامل انسان امری درونی و آگاهانه است
خلاصه ماشینی:
اين پژوهش در صدد بيان يک نظريه هنجاري ٢ در باغ سازي ايراني براساس آموزه هاي اسلام براي برآوردن نيازهاي مخاطبان است ، و براي اثبات آن ، باغ دولت آباد يزد به عنوان يکي از باغ هاي احداث شده در دوران اسلامي به روش پديدارشناسي مورد بررسي قرار ميگيرد، همانگونه که گفته شد، پديدارشناسي فضاي باغ با استفاده از مولفه هاي زبان فضاي شولتز (١٣٩٥) صورت گرفته و پس از آن با استفاده از روش تحليل و استدلال منطقي نسبت به بررسي راهبردهاي طراحانه فضاي باغ براي پاسخ گويي به سلسله نيازهاي مخاطبان مباحثي مطرح ميگردد.
در فضاهاي اقامتي باغ ميتوان هم آغوشي طبيعت و بنا را مشاهده نمود، بدين صورت که «عمارت هشتي» که در انتهاي محور اصلي باغ و متصل به ديوار جنوبي است طرح آن شبيه ساير کوشک هاي ايراني است و طبقه فوقاني يک تالار و صفه و منظر دارد، همانگونه که از توصيفات برميآيد، با توجه به وجود آب در فضاهاي اقامتي ميتوان طراحي فضاي همساز با اقليم خشک کوير را مشاهده نمود، وجود ايوان ها در سه طرف بنا براي سايه اندازي بوده و طاق ها فضايي ايمن و استوار ايجاد کرده اند، حداکثر ارتباط با طبيعت در بنا و بازي با نور از جمله مصاديق توجه به نيازهاي حسي در سيماي جداره عمارت بادگير است ، بناي عمارت هشتي در عين ارتباط قوي با طبعيت درون گرا و فضايي بسته دارد، مرکزگرايي براي توجه به اصل توحيد، و استفاده از مصالح بوم آورد و ايدري براي تداعي مفهوم قناعت در بنا ميباشد، در اين فضا سادگي و دوري از تجمل براي نمايش پرهيز از اسراف قابل ادراک است .