چکیده:
انسان از دیرباز به گشت و گذار و مسافرت اهمیت داده و از این میان به تجربیات و اطلاعات خوبی دست یافته است. با ظهور اسلام و تاکید قرآن و احادیث در مورد سفر، سفرنامهنویسی نیز جهت ثبت وقایع و گزارشات حاصل از سفر مورد اهمیت قرار گرفت. استفاده از علوم و تجربیات اقوام و ملتهای مختلف در جهت بسط و گسترش اسلام خود دلیل مهمی برای این سفرها میتوانست باشد. از بین این سفرنامهها، سفرنامه ناصرخسرو که در قرن پنجم هجری به زبان فارسی نوشته شده است جهت شناسایی سرزمینهای اسلامی حائز اهمیت بسیار است. از جمله مناطقی که ناصر خسرو در خصوص وضعیت فرهنگی و اجتماعی آنجا اطلاعاتی ارائه میدهد، سرزمین حجاز است. ناصر خسرو حجاز کم آب و سوزان را هم بعلت وجود خانه خدا که مقصد اصلی وی بوده است، مورد توجه قرار داده و توانسته تمامی مسافتهای بین شهرها و بادیهها، آب و هوای مناطق مختلف، چاهها و بخصوص زمزم، وجود خانه کعبه، معماری منحصر به فرد آن و مسجدالنبی و همچنین نا امن بودن منطقه حجاز و قحطیهای فراوان آن را هرچند طی گزارشهای کوتاه، ولی به دقت بیان نماید. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی انجام شده و با کمک منابع دیگر درصدد تبیین موضوع فوق است.
خلاصه ماشینی:
در حادثه اسفناک دیگری به نظر میآید که ناصرخسرو با قربانیان حادثه گفتگو داشته است عدهای از مردم خراسان به ارجح از راه شام و مصر سفر کرده و بعداً با شخصی به مدینه آمده بودند چون سه روز بیشتر برای گذراندن حج وقت نداشتهاند عدهای از اعراب جفاکار محلی به خاطر پول گفتند که بدون توقف از مدینه به عرفات خواهند تاخت وی در ادامه مینویسد: «پس از پرس و جو معلوم شد که دو تن از آنان همچنان که بر شتر بسته شده بودند مرده بودند و چهار تن زنده بودند اما نیمه مرده» اعراب آنها را بر روی شتران بی جهاز بسته و چنان بی نان و آب به تاخت آورده بودند که حتی خواهش آنان برای توقف بی اثر بوده و چنین بلایی بر سرشان آمده بود (همان: 80-82) 1-1- وضعیت جغرافیایی، اجتماعی و فرهنگی شهر مکه از مهمترین ارزشهای تاریخی سفرنامه ناصر خسرو، توصیف نسبتاً دقیق جغرافیای مکه و بافت شهری آن و نیز توصیف مختصرِ دیگر شهرهای مهم حجاز همچون مدینه، جدّه و طائف در سده پنجم است.